اعتبار خداوند

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
«إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ في‏ سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوى‏ عَلَى الْعَرْشِ ...»(1)؛ پروردگار شما آن خدايى است كه آسمانها و زمين را در شش روز خلق كرد، آن گاه بر عرش (فرمانروايى) قرار گرفت.
بحث از آفرينش جهان در شش روز، در هفت مورد از آيات قرآن مجيد آمده است. اينكه منظور از شش روز چيست، با توجه به مفهوم وسيع كلمه" يوم" (روز) و معادل آن در زبانهاى ديگر، پاسخ اين سؤال روشن است، زيرا بسيار مى‏شود كه" يوم" به معنى" يك دوران" به كار مى‏رود، خواه اين دوران يك سال باشد يا صد سال يا يك ميليون سال و يا ميلياردها سال، شواهدى كه اين حقيقت را ثابت مى‏كند و نشان مى‏دهد يكى از معانى" يوم" همان" دوران" است فراوان مى‏باشد. (براي آشنايي با اين شواهد به تفسير نمونه مراجعه نماييد.)(2)
بنابراين از آيه شريفه فوق استفاده مي شود كه: خداوند مجموعه زمين و آسمان را در شش دوران متوالى آفريده است، هر چند اين دورانها گاهى به ميليونها يا ميلياردها سال بالغ شده است و علم امروز هيچگونه مطلبى را كه مخالف اين موضوع باشد بيان نكرده است.(3) اما اينكه با توجه به آياتي كه مي فرمايد خداوند مي تواند همه چيز را در يك لحظه بيافريند، «إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَيْئاً أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ»(4) چرا جهان را در يك لحظه نيافريد؟ و طبق آيه فوق در شش دوران آفريد؟
پاسخ اين سؤال را از يك نكته مى‏توان دريافت و آن اينكه آفرينش اگر در يك لحظه مى‏بود، كمتر مى‏توانست از عظمت و قدرت و علم آفريدگار حكايت كند، اما هنگامى كه در مراحل مختلف، و چهره‏هاى گوناگون، طبق برنامه‏هاى منظم و حساب شده، انجام گيرد، دليل روشنترى براى شناسايى آفريدگار خواهد بود، فى المثل اگر نطفه آدمى در يك لحظه تبديل به نوزاد كامل مى‏شد، آن قدر نمى‏توانست عظمت خلقت را بازگو كند، اما هنگامى كه در طى 9 ماه، هر روز در مرحله‏اى، و هر ماه به شكلى، ظهور و بروز كند مى‏تواند به تعداد مراحلى كه پيموده است نشانه‏هاى تازه‏اى از عظمت آفريدگار بدست دهد. پس هر چند خداوند متعال مي توانست همه جهان را در يك لحظه بيافريند، ولي بخاطر نشان دادن عظمت و شگفتي بيشتر آنها در شش مرحله و دوران اين كار را انجام داد.(5)
درباره آيات سوره فصلت كه مي فرمايد: «قُلْ أَ إِنَّكُمْ لَتَكْفُرُونَ بِالَّذي خَلَقَ الْأَرْضَ في‏ يَوْمَيْنِ وَ تَجْعَلُونَ لَهُ أَنْداداً ذلِكَ رَبُّ الْعالَمينَ
وَ جَعَلَ فيها رَواسِيَ مِنْ فَوْقِها وَ بارَكَ فيها وَ قَدَّرَ فيها أَقْواتَها في‏ أَرْبَعَةِ أَيَّامٍ سَواءً لِلسَّائِلينَ»(6)؛ بگو كه آيا شما به خدا كه زمين (جهان) را در دو روز بيافريد كافر مى‏شويد و بر او مثل و مانند قرار مى‏دهيد؟ او خداى جهانيان است و او روى زمين كوه‏ها برافراشت و انواع بركات بسيار در آن قرار داد و قوت و ارزاق اهل زمين را در چهار روز (براى هر شهر و ديارى) مقدّر و معيّن فرمود و روزى طلبان را يكسان در كسب روزى خود گردانيد.
همانطور كه شما در سوال آورديد درباره اين آيات پرسشي مطرح است و آن اينكه:
چگونه در آيات فوق آفرينش زمين را در دو روز، و كوه‏ها و بركات و غذاها در چهار روز، و در دنباله اين آيات، آفرينش آسمانها را نيز در دو روز ذكر كرده كه مجموعا هشت روز مى‏شود؟ در حالى كه در آيات فراوانى از قرآن مجيد آفرينش آسمانها و زمين مجموعا در شش روز، يا به تعبير ديگر در شش دوران، بيان شده است؟ مفسران در پاسخ اين گفته اند كه: آنجا كه مى‏گويد" اربعة ايام" (چهار روز) منظور تتمه چهار روز است، به اين ترتيب در دو روز اول از اين چهار روز زمين آفريده شد، و در دو روز بعد ساير خصوصيات زمين، به اضافه خلقت آسمانها در دو روز مجموعا شش روز (شش دوران) مى‏شود.
نظير اين تعبير در زبان عرب و تعبيرات فارسى نيز وجود دارد كه فى المثل گفته مى‏شود: از اينجا تا مكه ده روز طول مى‏كشد، و تا مدينه پانزده روز، يعنى پنج روز فاصله مكه و مدينه است و ده روز فاصله اينجا تا مكه.
طبق اين تفسير آيه تقديرى دارد به اين صورت «و قدر فيها اقواتها فى تتمة اربعة ايام» و يا به تعبيرى كه در تفسير كشاف آمده «كل ذلك فى اربعة ايام». البته اگر آيات متعدد آفرينش در شش روز نبود چنين تفسيرى پذيرفته نمى‏شد، ولى از آنجا كه آيات قرآن يكديگر را تفسير مى‏كنند، و قرينه يكديگر مى‏شوند، تفسير بالا بخوبى قابل قبول است.(7)
پي نوشت ها:
1. اعراف(7)آيه54.
2. مكارم شيرازي، تفسير نمونه، انتشارات اسلاميه، ج‏6، ص202.
3. همان، ص203.
4. يس(36)آيه82.
5. تفسير نمونه، ج6، ص203.
6. فصلت(41)آيات9و10.
7. تفسير نمونه، ج20، ص224.
موفق باشید.