تصوف چیست ؟ عقاید و باورهای صوفیان چیست ؟ عقاید و باورهای دراویش چیست ؟ بطور کلی چه ایراداتی بر صوفیان و دراویش وارد است ؟
با سلام و عرض تبریک سال نو و آرزوي سال پرخیر و برکت برای شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در اين باره به مطالب زير توجه فرماييد:
صوفى عنوان عمومى هر يك از سلسلههاى اهل تصوف است. صوفى منسوب است به «صوف» به معنى پشم، اهل تصوف ظاهراً به سبب پشمينه پوشى از بابت زهد و پارسايى به اين عنوان مشهور شدهاند.(1) از سوي ديگر صوفيه، داراي فرقه هاي بسياري هستند عقايد و آداب متفاوت دارند.
پيدايش فرقه صوفيه در تاريخ اسلام به طور دقيق مشخص نيست؛ زيرا تحولات فكري و سير عقايد و آرا تدريجي است؛ لكن از قرن دوم هجري گروه مخصوصي در اسلام پيدا شدند كه به خاطر لباس، روش و سكونت خاص، گوشه نشيني، سختگيري بر نفس و... از بقيه مسلمانان ممتاز مي شدند.
درباره منشأ تصوف و ميزان تأثير پذيرياش از اديان و مذاهب، نظرهاي مختلفي وجود دارد. بعضي منشأ تصوف را به پارهاي از عقايد بودايي، ايراني، نوافلاطوني و مسيحي نسبت مي دهند. ديدگاه ديگري عناصر اسلامي را در پرورش مبادي تصوف موثر مي داند. معتقد است بدون اسلام و قرآن، تصوف قادر به ايجاد حالات معنوي عرفاني نيست. گاهي صوفي و عارف يكي دانسته مي شود. استاد مطهري مي گويد: اهل عرفان هر گاه با عنوان فرهنگى و نظرى ياد شوند، با عنوان «عرفا» و هرگاه با عنوان اجتماعى شان ياد شوند، غالبا با عنوان «متصوفه» ياد مىشوند. عرفا و متصوفه هر چند يك انشعاب مذهبى در اسلام تلقى نمىشوند و خود نيز مدعى چنين انشعابى نيستند، و در همه فرق و مذاهب اسلامى حضور دارند، در عين حال يك گروه وابسته و به هم پيوسته اجتماعى هستند، يك سلسله افكار و انديشهها و حتى آداب مخصوصى در معاشرتها و لباس پوشيدنها، و احيانا آرايش سر و صورت و سكونت در خانقاهها و غيره به عنوان يك فرقه مخصوص مذهبى و اجتماعى رنگ مخصوصى داده و مىدهد.(2)
اين آداب و حالت ها و روش ها آن ها را از مسلمانان جدا كرده، حتي برخي از كارهاي آن ها برخلاف شرع اسلام است. در برخي از روايات نيز از صوفيه مذمت شده است. زيرا آنان داراي عقايد مي باشند كه مورد تاييد اسلام و اهل بيت(ع) نيست. به روايات زير توجه شود:
1. پيامبر (ص) فرمود: روز قيامت بر امتم بر پا نشود تا آنكه قومي از امّت من به نام (صوفيه) برخيزند. آنها از من نيستند و بهره اي از دين ندارند و آنها براي ذكر دور هم حلقه مي زنند و صداهاي خود را بلند مي كنند به گمان اينكه بر طريقت و راه من هستند؛ در حالي كه آنان از كافران نيز گمراه تر و اهل آتش اند و صدايي دارند مانند... .(3)
2. پيامبر اكرم (ص) در روايتي از لعن ملائكه بر اين گروه خبر داده است؛ آنجا كه در اثناي سفارش هاي خود به ابوذر فرمود: اي اباذر! در آخر الزمان قومي پيدا مي شوند كه در تابستان و زمستان لباس پشمينه مي پوشند و اين عمل را براي خود فضيلت و نشانه زهد و پارسايي ميدانند آنان را فرشتگان آسمان و زمين لعن مي كنند.(4)
درضمن درباره مباحث ديگر مربوط به تصوف، مانند عقايد وايرادات اين فرقه،به منابع زير مراجعه نماييد:
-عبد الله مبلغي، تاريخ اديان ومذاهب جهان، ج 3، ص 1399، انتشارات منطق ( سينا)، قم، 1373، چاپ سوم .
-نورالدين مدرسي چهاردهي، سلسله هاي صوفيه در ايران
- مهدي زاده، تاريخ تصوف
- آيت الله ناصر مكارم شيرازي، جلوه حق
- قاسم غني، تاريخ تصوف
- عبداله مبلغي آباداني، صوفي و صوفيگري
- محمدجواد مشكور، فرهنگ فِرَق اسلامي
پي نوشت ها:
1. دائرة المعارف فارسى، مصاحب، ج 1، ص 1597، ماده صوفى.
2. مرتضى مطهرى، آشنايى با علوم اسلامى، كلام - عرفان، قم، انتشارات صدرا، ص 84.
3. محدث قمي، سفينة البحار، انتشارات فراهاني تهران، ج2، ص58.
4. حر عاملي، وسايل الشيعه، چاپ بيروت، ج11، ص508.
موفق باشید.
