کار و تلاش برای به دست آوردن ثروت

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
آنچه كه از دنيا در قرآن و روايات نكوهش شده است نعمتهاي دنيا كه براي استفاده انسانها آفريده شده است نمي باشد، بلكه تعلق و وابستگي پيدا كردن به اين نعمتهاي دنيوي در مقابل دل بريدن از آخرت و نعمتهاي اخروي نكوهش شده است. در آيات و روايات بسياري تاكيد بر استفاده از نعمتهاي دنيا و تلاش براي آبادسازي و دوري از تنبلي و سستي در اين جهت گرديده است و انسان بي هدف و بي انگيزه و غير مولد به شدت مورد نكوهش قرار گرفته است.
رسول اكرم (ص) مي فرمايد: طَلَبُ الحَلالِ فَرِيضَةٌ عَلَي كُلِّ مُسلِمٍ و مُسلِمَةٍ> كار كردن براي كسب مال حلال، بر هر مرد و زن مسلمان واجب است.(1)
همچنين مي فرمايد: <اَلْعِبادَﺓُ عَشَرَﺓَ اَجْزاءٍ تِسْعَـﺔٌ مِنْها في طَلَبِ الْحَلالِ>عبادت ده جزء است كه نه جزء آن در كار و تلاش براي به دست آوردن روزي حلال است.(2)
امام باقر(ع) مي فرمايد: <إنِّى لأبغضُ الرَّجُل أن يَكُون كسلاناً عَن أمرِ دُنيَاه، و مَن كَسَل عَن أمرِ دُنياه فَهُو عَن أمر آخِرتِه أكسلَ>من مردى را كه در كار دنيايش تنبل باشد مبغوض ميدارم و كسى كه در كار دنيا تنبل باشد، در كار آخرتش تنبل تر است.(3)
امام صادق(ع) مي فرمايد: <تَرْكُ التِجارَﮤِ ينْقَصُ الْعَقْلَ>رها كردن كسب و كار، عقل را كم مي‌كند.(4)
همچنين مي فرمايد: <مَن طَلَبَ الدُّنيا اِستِعْفافاً عَنِ النّاسِ وَ سَعْياً عَلي اَهْلِهِ وَ تَعَطٌّفاً عَلي جارِهِ لَقَي اللهَ عَزَّوَجَلَّ يَوْمَ الْقِيامَـﺔِ وَ وَجْهُهُ مِثلُ القَمَرِ لَيْلَـﺔَ الْبَدْرِ>هركس دنيا را طلب كند به قصد اين كه آبروي خود را از مردم حفظ، رفاه خانواده‌اش را تأمين و به همسايه‌اش كمك كند، وقتي با خدا ديدار كند، چهره‌اش همانند ماه شب بدر مي‌درخشد.(5)
با توجه به اين روايات و ده ها روايت ديگر با همين مضامين روشن مي شود كه نه تنها پرداختن به دنيا و اصلاح امر دنيا در منافات با آخرت نيست. بلكه اعراض از آن و تنبلي و سستي كردن در امر دنيا از امور نكوهيده مي باشد. دنيائي كه در مسير آخرت باشد و انسان از آن زاد و توشه زندگي ابدي خود را برچيند نه تنها چيز بدي نخواهد بود بلكه امري پسنديده و مطلوب مي باشد.
< يابن آدم انك لم تزل في هدم عمرك منذ سقطت من بطن امك، فخذ مما في يدك لمابين يديك، فان المؤمن يتزود والكافر يتمتع ، وكان عليه السلام يتلو بعد هذه الموعظة:" وتزودوا فان خير الزاد التقوي>اي پسر آدم، از زماني كه از مادر زاييده شدي مشغول نابود كردن عمر خود بوده اي ،پس از باقيمانده عمر خود براي آينده ( عالم آخرت ) ذخيره كن، به درستي كه مؤمن از اين دنيا زاد و توشه برمي گيرد و كافر خوش گذارني مي كند. و بعد اين آيه را تلاوت فرمودند: " و زاد و توشه برگيريد، به درستي كه بهترين توشه تقوي است ".(6)
در مورد روايت مورد ذكر شما هم بايد عرض كنيم كه لازم است روايت ديده شود و با تامل بر سياق آن دقت شود و با قرار گرفتن در كنار ديگر روايات معنا شود. شايد يكي از معاني كه بتوان براي آن ذكر كرد اين است كه فقرائي كه با وجود تلاش و كوششهاي خود در دنيا به نعمت هاي دنيوي دست نيافته اند و فقر آنها معلول تنبلي و سستي خود آن ها نبوده است ٰ در آخرت اين محروميتشان از طرف خداي متعال جبران شده و از نعمات اخروي بيشتري برخوردار خواهند بود.
نكته آخر كه در اين رابطه قابل ذكر است اين مي باشد كه برخورداري از نعمتهاي دنيوي به معني جمع مال و ثروت و اندوخته كردن دنيا و محروم كردن ديگران از آنها نيست بلكه دنيائي در جهت آخرت بوده و مورد پسند خداي متعال مي باشد كه در عين برخورداري خود انسان ٰ ديگران هم فراموش نشود و افراد نيازمند جامعه خود را نيز از آن بهره مند سازد و در جهت خدمت به خلق خدا و دين خدا مورد استفاده قرار گيرد.
پي نوشت:
1.تاج الدين شعيري، جامع الاخبار، قم، انتشارات رضي، 1405ه.ق، ص 139.
2. محدث نوري، مستدرك الوسائل، قم، موسسه آل البيت عليهم السلام ٰ‌1408ه.ق،ج۱۳، ص.۱۲
3. شيخ حر عاملي، وسائل الشيعه، قم، موسسه آل البيت عليهم السلام ٰ‌1409 ه.ق، ج17، ص 58.
4. وسائل‌الشيعه، پيشين، ج۱۷، ص۱3.
5. پيشين ٰ ج۱۷، ص۲۱.
6. علي بن عيسي اربلي،كشف الغمه، تبريز، مكتبه بني هاشمي، 1381ه.ق، ج 1، ص 572.
موفق باشید.