چگونه میتوانم معارف دینی و اخلاقی را به نوجوانان دارای گروه سنی 13 تا 16 سال آموزش دهم؟

با سلام و عرض تبریک سال نو و آرزوي سال پرخیر و برکت برای شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
مربي گرامي! عصري كه در آن زندگي مي‌كنيم، عصر تغيير، تحول، پيشرفت و توسعه است و گاه اين تغييرات، مخصوصاً در سطح جهاني، در نهادهاي مختلف، از جمله نهاد خانواده و به طور اخص در كودكان و نوجوانان تأثير فراوان مي‌گذارد. گاه ايجاد تغييرات در سطح اجتماعي موجب تغيير در شخصيت ديني كودكان و نوجوانان مي‌شود و خطر بي هويتي، آنان را تهديد مي‌نمايد.
از اين رو ضرورت دارد كه نهادهاي ديني و فرهنگي بيش از گذشته به فكر تربيت، رشد و ارتقاي فرهنگي و ديني كودكان و نوجوانان باشند و اين نسل آينده ساز را از هجوم ابتذال محفوظ بدارند. تقويت و هدايت اين بخش از جامعه كه بازوي قدرتمند دفاع و سازندگي جامعه است، بدون شك مصونيت جامعه را در پي دارد، همانطور كه تسخير اين گروه، بزرگ‌ترين دست مايه قدرت طلبان براي رسيدن به اهداف شومشان بوده است.
بنابراين، اهتمام به آموزش اين نسل آن هم به روش هاي جذاب و نو بر همه متولّيان فرهنگي، خصوصاً مربيان و مبلغان لازم و ضروري است.
- مطالبي كه مي تواند راهنماي شما باشد:
1- جايگاه روش ها: عناصر ارتباطي در كلاس داري عبارتند از: مربي، مخاطب، پيام، روشها و قالب ها، فضاي آموزشي. براي موفقيت در امر كلاس داري، تمام اركان فوق بايد مورد توجه قرار گيرند و عدم توجه به هر يك از آنها از كيفيت كلاس مي‌كاهد و نتيجه مطلوب نخواهد داشت. يكي از عناصر مهمّ كلاس داري استفاده از روشهاي مناسب و پرجاذبه است. و در صورتي كه محتواهاي غني با روش هاي نامناسب ارائه شوند، گاه موجب عدم فهم مخاطب مي‌شود و گاه بي انگيزه شدن او را در پي دارد.
2- انتخاب موضوع: براي انتخاب موضوع بايد نيازسنجي كرد. شيوه‌هاي نياز سنجي عبارتند از:
الف. پرسش از مخاطب: مربي مي‌تواند از طريق گفتگو با مخاطب و يا طرح سؤالهايي از او، به نيازهاي وي پي برده و براساس آن محتواي لازم را آماده سازد. مثلاً مي‌تواند بگويد: دوست داريد درباره چه چيزي برايتان صحبت كنم؟
ب. مشاهده: با مشاهده اوضاع و احوال و رفتار مخاطب مي‌توان به نيازهاي وي پي برد؛ مثلاً از ديدن بدزباني مخاطبان پي مي‌بريم كه بايد در مورد حفظ و كنترل زبان بحث كنيم.
ج. پرسش از مربيان: با پرسش از مربيان و مبلغان ديگر مي‌توانيم مشكلات و نيازهاي مخاطبان را بشناسيم.
د. مطالعه: با مطالعه كتابهايي كه در زمينه مخاطب‌شناسي، جامعه‌شناسي، آسيبهاي اجتماعي، اخلاق و... تأليف و نگارش يافته‌اند نيز مي‌توان نيازهاي عمومي اقشار و گروههاي اجتماعي را شناخت.
ه . ارتكازات ذهني: مطالب و عناويني كه اولويت طرح آنها به ذهن مربي با تجربه مي‌آيد، مي‌توانند موضوع آموزش و تدريس قرار گيرند.
3- بيان نمونه اي از اجرا و بيان مطالب:
در ذيل جهت آشنايي بيش‌تر، دو نمونه از تقسيم موضوع به انواع مختلف را براي اين گروه سني نوجوانان مي‌آوريم:
الف: موضوع: «انواع نماز»:
1. موشكي: نمازي كه سريع خوانده شود.
2. كمكي: نماز نافله.
3. الكي: نماز ريايي؛ نمازي كه براي جلب توجه ديگران خوانده شود.
4. آبكي: نماز بدون حضور قلب.
5. چپكي: نماز بدون رعايت قبله.
6. يواشكي: نماز ظهر و عصر.
7. يدكي: نماز احتياط.
8. راستكي: نماز درست و حسابي.
ب: موضوع: «انواع دست»:
1. كمك كننده: دوست آن باشد كه گيرد دست دوست و...
2. آزار دهنده (مردم آزار): پيامبر اكرم(ص) فرمودند: «مَنْ آذي مُؤْمِناً فَقَدْ آذاني»(1) هر كس مؤمني را بيازارد مرا آزرده است.
3. معالجه كننده: مثل دست پزشك كه انسانها را معالجه مي‌كند.
4. كاركننده: پيامبر اعظم(ص) فرمودند: «اَزْكَي الاَعْمالِ كَسْبُ الْمَرْءِ بِيَدِهِ»(2) پاكيزه‌ترين كارها بدست آوردن درآمد انسان با دست رنج خود است.
5. كج رونده: قرآن كريم مي‌فرمايد:«وَ السّارِقُ وَ السّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُما»(3) دستهاي مرد و زن دزد را قطع كنيد.
6. دهنده (نيكوكار): امام باقر(ع) فرمودند: «اِنَّ اللّهَ يُحِبُّ اِطْعامَ الطَّعامِ وَ هِراقَةَ الدِّماءِ»(4) خداوند غذا دادن و قرباني كردن را دوست دارد.
7. نان دهنده (بابا): امام علي(ع) فرمودند: «اِذا اَطْعَمْتَ فَاشْبَعْ»(5) هر گاه [به كسي] غذا دادي، [او را] سير كن.
- نكتۀ پاياني:
از آنجايي كه دانش آموزان در سن نوجواني قرار دارند كه از آن به دورۀ تأديب، آموزش و اطاعت ياد شده است، بهترين كار اين است كه ايشان را با احكام شرعي و اخلاق اسلامي آشنا كنيد در اين خصوص، بهترين راه تاثير گذاري رفتار و گفتار مربي در مقابل نوجوانان است. يعني اعمال و كردار يك مربي بايد كاملاً استاندارد و اسلامي باشد.
براي اينكه با مطالب اسلامي و اعتقادي آشنا شويد و بتوانيد آن را به نوجوانان منتقل كنيد سعي كنيد از كتاب هايي كه قلم روان و زيبا دارند، استفاده كنيد. نويسندگاني همچون آيت الله مكارم، استاد قرائتي، ري شهري و ديگر اساتيد بهره ببريد. كتاب هايي همچون اصول عقايد، گناه شناسي، اسرار نماز براي جوانان از حاج آقاي قرائتي؛ و خداشناسي از آقاي ري شهري؛ قابل استفاده مي باشند.
با توجه به مقطع كلاس و سن پر شور نوجواني از ورود به مباحث سياسي و نيز طرح مستقيم مسائل جنسي جدا بپرهيزيد.
راهنمايي بيشتر را از همكاران بخش تلفني به شماره (09640)‌جويا شويد.
پي نوشت ها:
1. محمدي ري شهري، ميزان الحكمه، ج4، قم، انتشارات دارالحديث، ح 454.
2. همان، ح 17629.
3. مائده(5) آيۀ 38.
4. محمدي ري شهري، ميزان الحكمه، ج4، قم، انتشارات دارالحديث، ح 11161.
5. همان، ح 11165.
موفق باشید.