باسلام و احترام؛ فرزنددخترم 6 سالش است .پرخاشگری دارد، نسبت به والدینش حاضرجوابی و بی ادبی می کند. فرزند دیگرم پسر1.5 ساله است و او را دوست دارد و سعی می کنیم فرق بینشان نگذاریم و او به وی بحمدلله حسادت ندارد. وقتی منزل مادرخانمم می رویم کارهای غیرعادی می کند و چون می داند نمی خواهیم مقابل آنها چیزی به او بگوییم و از حمایت مادربزرگش برخوردار است، خیلی شلوغ و بی ادبی می کند.
راه کار شما بزرگواران چیست؟
با سلام و عرض تبریک سال نو و آرزوي سال پرخیر و برکت برای شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
به طور كلي خشونت و پرخاشگري كودكان بيشتر عامل بيروني دارد و فقط در موارد خاص به علل دروني مربوط ميشود. والدين در درجه اول، بايستي محرك‌هاي محيطي را كه باعث تحريك خشم و ايجاد خشونت در فرزندشان ميشود شناسايي و سپس براي رفع آن به كمك روان شناسان و متخصصان اقدام نمايند. بنابراين براي درمان پرخاشگري در كودكان اولين گام اين است كه نوع پرخاشگري آنها و علت آن را شناسايي كنيد؛ و پرخاشگري را به صورت موردي برطرف نماييد كه ما به برخي از آنها اشاره مي‌كنيم:
- يكي از دلايل بسيار مهم پرخاشگري در كودكان يادگيري و الگو پذيري است. يعني كودكاني كه الگوهاي رفتاري پرخاشگرانه داشته‌اند، همانند الگوهاي خود رفتار ميكنند. چنانچه پدر يا مادري خُلق و خُويي عصباني و پرخاشگر داشته باشند، مسلماً فرزندشان نيز پرخاشگر خواهد شد. اين رفتار توسط كودك ياد گرفته ميشود. از آنجا كه كودكان با والدين همانندسازي ميكنند، بنابراين بسياري از رفتارهاي پدر و مادر ناخودآگاه توسط فرزندان فرا گرفته ميشود و سپس در رفتارهاي كودك نمود پيدا مي‌كند. بنا بر تحقيقات انجام شده، بيشتر پرخاشگري‌هاي كودكان ريشه در سبك رفتاري والدين دارد از اين روي، مهمترين علت پرخاشگري كودكان رفتارهاي خود والدين است كه اگر آن رفتارها اصلاح شود از پرخاشگري كودكان كاسته ميشود. متأسفانه گاهي والدين به محض جيغ زدن، پاي‌كوبيدن و يا گريه كردن كودك به سمت كودك خود مي‌روند و او را بغل ميكنند و بلافاصله خواسته‌هاي او را برآورده مي‌سازند. در اين شرايط، كودك مي‌آموزد براي جلب توجه و يا رسيدن به مقصودش، با پرخاشگري و تندخويي مي‌تواند همه چيز را به دست آورد.
- اگر پرخاشگري در اثر ناكامي به وجود آمده باشد، بايستي كودك ناكام را در رسيدن به اهداف مطلوب و دوست داشتني كمك كرد.
- در مواردي كه علت پرخاشگري اضطراب است، بايد از نگراني دروني و اضطراب كودك مطلع شويد و آن را بر طرف كنيد.
- در پاره‌اي از موارد، كودك افسرده، پرخاشگري شديدي از خود نشان ميدهد. در اين ميان لازم است به اين نكته پي ببريد كه او چه چيز دوست داشتني را از دست داده و چگونه ميشود مورد از دست رفته را براي او جبران كرد.
- چنانچه نوع پرخاشگري كودك خصمانه است، بايستي كودك را از آزار و اذيت كردن دور كنيد تا مجبور نباشد براي تلافي و انتقام، افراد ديگر را اذيت كند و اگر پرخاشگري از نوع وسيله‌اي است، بايستي راه‌هاي ديگري را جهت مطرح كردن كودك برگزينيد تا او ناچار نباشد از روش خشونت براي جلب توجه استفاده كند.
- گاهي امر و نهي‌هاي مكرر، سرزنش، فرمان‌هاي غير‌عملي، تبعيض بين كودكان، دادن قول‌هايي كه هرگز به آنها عمل نمي‌شود، بي‌توجهي والدين، مخالفت‌هاي مكرر با رفتارهاي كودك و استفاده نابجا از تنبيه و تشويق باعث افزايش پرخاشگري در كودكان خواهد شد.
- گاهي كودك با پرخاشگري و لجبازي كردن اعلام استقلال و موجوديت مي‌كند. با اين حال، بچه‌ها حد و مرز خود را نمي شناسند و اين وظيفه والدين است كه محدوديت‌ها را براي آنها مشخص كنند و به آنها بگويند و توضيح دهند كه از چه حد و مرزي نبايد فراتر بروند و كار درست كدام است.
- گاهي روش‌هاي تربيتي متناقض بين والدين و ساير بستگان پرخاشگري كودك را تشديد مي‌كند. اگر يكي تنبيه كند، ديگري تشويق، يكي كنترل گر باشد، ديگري كودك را آزاد بگذارد اين عوامل در واقع كودك را دچار تضاد مي‌كند و باعث ميشود كه او نتواند به راحتي درست را از نادرست تشخيص دهد بنابراين، سعي كنيد با مادر زن‌تان صحبت كنيد تا شيوه تربيتي يكساني را در برابر رفتارهاي فرزندتان اتخاذ كنيد. نبايد فراموش كرد كه قاطع بودن پدر و مادر، شفاف بودن قوانين داخل خانواده و مقيد بودن والدين به اجراي آن قوانين بهترين راهكار براي حل مشكل پرخاشگري بچه‌هاست. البته قوانين نبايد سخت گيرانه، احساسي، پرتناقض و موقتي باشد بلكه بايد آسان، هميشگي و لازم الاجرا باشد و همه اعضاي خانواده و كساني كه با كودك سر و كار دارند به آن عمل كنند.
راه‌هاي درمان پرخاشگري كودكان:
1. دادن پاد‌اش و امتياز به هنگام ارائه رفتار مناسب، پرخاشگري در كودكان را كاهش ميدهد.
2. بي‌اعتنايي، ناديده گرفتن و بي‌توجهي اطرافيان به پرخاشگري كودك اين رفتار را در وي كاهش ميدهد.
3. مي‌توان پرخاشگري كودك را با حذف امتياز و پاد‌اشي كه به د‌ليل پرخاشگري د‌ريافت كرد‌ه، درمان كرد.
4. استفاده والدين و مربيان از واژه‌ها و جمله‌هاي مثبت و پاد‌اش‌هاي شفاهي، تحسين و ستايش، اثربخشي خوبي در درمان پرخاشگري كودك دارد.
5. هرگز براي از بين برد‌ن پرخاشگري به كودكان رشوه ندهيد و به درخواست‌هاي غيرمنطقي آنها تن ندهيد.
6. هرگز در برابر پرخاشگري كودك، رفتارهاي خشونت آميز نشان ندهيد و هرگز نبايد كودك را مورد ضرب و شتم قرار دهيد، چرا كه نتيجه‌اي كاملاً وارونه خواهد داد.
7. براي مقابله با پرخاشگري كودكان هرگز از تنبيه بدني و يا از تنبيهات ديگر به مقدار زياد استفاده نكنيد چرا كه تنبيه تنها به كودك مي¬گويد كه چه كاري را نبايد انجام دهد اما رفتار درست را به او ياد نمي دهد. مثلاً تنبيه ممكن است پرخاشگري كودك شما را كنترل كند. اما به او ياد نمي¬دهد كه چگونه دوستانه رفتار كند. بنابراين، در كنار اين كه كودك‌تان را از رفتار زشت باز مي‌داريد دقيقاً به وي توضيح دهيد كه چه كاري درست است و او را تشويق به انجام آن كنيد. مي‌توانيد به جاي تنبيه بدني به روش‌هاي جايگزين روي بياوريد. روش‌هايي مانند: فرستادن كودك به اتاقش، بي اعتنايي به كودك (قهر كردن با كودك)، ناديده گرفتن (بي توجهي)، تغيير محيط، تذكرِ تلويحي، عتاب(تهديد)، حذف پاداش‌ها و امتيازها(جريمه) و... به فرض مثال، اگر كودك‌تان در منزل مادربزرگش بي‌ادبي مي‌كند، به او تذكر بدهيد و در صورت ادامه دادن آن، مهماني را تعطيل كنيد و به منزل خود برگرديد. البته در اين خصوص بايد با مادربزرگش صحبت كنيد تا او بي‌جهت مانع نشود. والدين بايد كاري كنند تا فرزندشان با پيامد رفتار خود روبه رو شوند. البته بهتر است اين پيامد مناسب، انجام شدني و محدود باشد.
8. در مقابل بي‌ادبي و رفتارهاي زشت كودكان صبور نباشيد بلكه، بلافاصله بعد از مشاهده چنين رفتارهايي واكنش مناسب نشان دهند و براي كودك روشن كنيد كه مهم نيست او چقدر ناراحت و خشمگين است. اما اين اجازه را ندارد كه با كلمات نامناسب با ديگران صحبت كند ورفتارهاي ناشايست از خود نشان دهد.
موفق باشید.
