دعا

با سلام و عرض تبریک سال نو و آرزوي سال پرخیر و برکت برای شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
انسان‌ اگر فردي‌ را‌ مي‌طلبد‌ و با ندا از او كاري‌ مي‌خواهد، اين‌ عمل‌ اگر همراه‌ با شرايط‌ صحيح‌ آن‌ انجام‌ شود، عكس‌ العمل‌ فرد مقابل‌ امري‌ طبيعي‌ خواهد بود.
خداوند دعا را براي‌ انسان‌ وضع‌ كرد كه‌ با انجام‌ آن‌ نداي‌ بنده‌اش‌ را بشنود و به‌ ياريش‌ بشتابد. خداوند مي‌فرمايد: "مرا بخوانيد تا (دعاي‌) شما را بپذيرم‌".(1)
"و چون‌ بندگان‌ من‌ از دور و نزديك‌ من‌ از تو پرسند، بدانند كه‌: من‌ به آن‌ها نزديك‌ خواهم‌ بود و هر كه‌ مرا بخواند، دعاي‌ او را اجابت‌ مي‌كنم‌".(2)
گرچه در واقع أمر، خداي متعال طبق حكمت و مهرباني كه نسبت به بندگان خود دارد، آنچه خير و صلاح انسان باشد را به او عطا مي كند. ولي خود خداي متعال دستور داده تا با دعاهايي كه در درگاهش مي كنيم، بهانه اي براي ارتباط و همنشيني با او را داشته باشيم. گرچه در زمينۀ دعا و راز و نياز، آدابي مطرح شده است؛ ولي همۀ اين أمور بهانه اي براي برقراري و همنشيني با خداي متعال است.
بايد بدانيم كه براي دعا كردن، در شيوه و روش معصومين ابتدا دعا كردن براي غير، سفارش شده و بعد از آن براي خود. از حضرت زهرا سلام الله عليها زماني كه ايشان براي همسايگان و اقوام و مردم دعا مي كردند و براي خودشان هنوز دعايي نكرده بودند، پرسيدند پس براي خودتان كي دعا ميكنيد؟ ايشان فرمودند: "الجار ثم الدار" (3): اول همسايه بعد خانه. پس دعاي شما براي غير خود وبعد از آن براي خودتان تأسي به شيوه معصومين است. در احاديث متعددي نيز اين نكته مطرح شده كه اگر براي غير خودتان دعا كنيد چندين برابر آن براي خودتان به اجابت مي رسد.(4)
علاوه بر اينها اگر دعا با آدابي باشد كه بعضا آنها را مي دانيم _ مانند بعد از نمازهاي واجب يا مستحب، با وضو، رو به قبله، در مسجد، و... _ يا در موقعيتهاي مناسبي باشد _ مانند شب قدر، شب جمعه، بين خطبه و نماز روز جمعه، در حرم ائمه معصومين (ع) و ... _ همه در استجابت دعا تاثير مستقيم دارد.
توسل به ائمه معصومين نيز بنا بر آنچه خداوند در قرآن فرموده و دستور داده كه وسيله و شفيعي به درگاهش ببريم بسيار موثر است. يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسيلَه (5): اي كساني كه ايمان آورده ايد تقوا و پرهيزگاري پيشه كنيد و به سوي خدا وسيله اي قرار دهيد.
البته بايد بگوييم بسياري‌ از دعاها اصولاً دعا نيستند؛ يعني‌ بنده‌ چيزي‌ از خدا مي‌خواهد كه‌ به‌ ضررش‌ است‌ و خود نمي‌داند و خداوند در اين‌ موقع‌ صلاح‌ بنده‌ را در نظر مي‌گيرد. پس‌ نمي‌توان‌ منتظر پاسخ‌ و اجابت‌ بود.
يا شرايط‌ اجابت‌ را ندارند. يا وقت‌ اجابت‌ آن‌ فرا نرسيده‌ و بندۀ خدا به‌ گمان‌ آن‌ كه‌ زمان‌ از دست‌ مي‌رود، به‌ اصرار روي‌ آورده.
حاصل سخن اينكه:
بعضي دعاها به خاطر رعايت مصلحت خود دعا كننده روا نمي شود. چون انسان به همه وجوه يك عمل احاطه علمي ندارد و اي بسا اموري را مي خواهد كه به ضرر او هستند، و وقتي امري كه به صلاحمان نيست، خدا چگونه مي تواند به صلاحمان كند؟! جواب تكراري، به جوابي گويند كه خلاف واقعيت خارجي باشد. حكمت و مصلحت صادر شده از خداي متعال، نسخه هاي اصلي براي مشكلات اين چنيني است. قرآن كريم در اين مورد مي فرمايد: "وَ يَدْعُ الْانسَانُ بِالشرَّ دُعَاءَهُ بِالخْير وَ كاَنَ الْانسَانُ عجولًا."(6) انسان (بر اثر شتابزدگي)، بديها را طلب مي‏كند آن گونه كه نيكيها را مي‏طلبد و انسان، هميشه عجول بوده است! و نيز مي فرمايد:" وَ عَسيَ أَن تَكْرَهُواْ شَيْا وَ هُوَ خَيرْ لَّكُمْ وَ عَسيَ أَن تُحِبُّوا شَيْا وَ هُوَ شَرٌّ لَّكُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ".(7) چه بسا چيزي را خوش نداشته باشيد، حال آن كه خيرِ شما در آن است. و يا چيزي را دوست داشته باشيد، حال آنكه شرِّ شما در آن است. و خدا مي‏داند و شما نمي‏دانيد. اما در عين حال بايد بدانيم كه اگر دعاي ما اصلا مستجاب نشود نيز نه تنها از ارزش ان كم نمي شود كه به آن افزوده خواهد شد و در آخرت برايمان ذخيره مي شود. در روايات آمده كه وقتي اهل محشر پاداشهاي الهي كه در مقابل دعاهاي مستجاب نشده، آنها در دنيا به آنها داده شده را مي بينند آرزو مي كنند كه اي كاش، هيچ يك از دعاهاي ما در دنيا مستجاب نشده بود و در عوض در آخرت به ما عنايت مي شد.
اگر چه دعا كردن در هر شرايطي خوب است. اما برخي از ادعيه و يا نمازهايي كه بصورت ختم انجام مي شود بايد بصورت مجرد باشد تا تاثيرش را بگذارد. يعني از اين ادعيه و نمازهايي كه شما در حال انجام آنها هستيد يكي را با شرايط و آدابش بجا آوريد و اگر به نتيجه نرسيد، دعا يانماز بعدي را انجام دهيد. در صورت تمايل ، بهتر است در نامه بعدي مشكلتان را بنويسيد تا بتوانيم بهتر راهنماييتان كنيم.
پي نوشت ها:
1 .‌ مؤمن‌ (40)، آية‌ 60.
2 . بقره‌ (2)، آية‌ 186.
3 . شيخ صدوق، علل الشرائع، نجف، مكتبه الحيدريه، 1385ق، ج 1، ص 181 - 182.
4 . حاجي نوري، مستدرك الوسايل، آل البيت، چاپ اول1408، ج5، ص244.
5 . مائده (5) آيه 35.
6 . يوسف(12)، آيه 86.
7 . اسراء (17)، آيه 11.
8. قمي، شيخ عباس، مفاتيح الجنان، قم، انتشارات بلاغت، 1373ش، ص181.
9. كليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، تهران، نشر فرهنگ اهل بيت، ج4، ص221، باب الاقبال علي الدعا، ح1.
10. قمي، شيخ عباس، سفينة البحار، مشهد، نشر بنياد پژوهش‌هاي اسلامي، 1378 ش، ج1، ص248 و 249.
موفق باشید.