با سلام و عرض تبریک سال نو و آرزوي سال پرخیر و برکت برای شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در ابتدا بايد گفت هدف بودن عبادت براي خلقت انسان به اين معنا است كه غايت و مقصدي كه در خلقت هدف مند انسان در نظر گرفته شده كه همان تكامل انسان و رسيدن به بالاترين درجات روحي باشد، از مسير عبادت و بندگي خداوند حاصل مي شود.
عبادت، اظهار نهايت تذلّل و كوچكى است و تنها كسى شايسته و مستحقّ چنين عبادتى است كه نهايت تفضّل و بخشش را داشته باشد و او جز خداوند، كسى نيست. (1) پس عبادت نه تنها با كار و تلاش علمي منافات ندارد بلكه كار و علم آموزي به نوبه خود نوعي عبادت است چون از اين رهگذر نيز آن هدف اصلي تامين مي شود نقل شده روزي عده‌اي از اصحاب نزد حضرت رسول(ص) نشسته بودند. در همان اثنا مردي چالاك و با عجله از جلوي آنها با سرعت گذشت. اصحاب كه ملاحظه كردند اين مرد براي تحصيل روزي با آن شتاب‌زدگي در حركت است، هر كدام به نوبه خود حرفي زدند و گفتند:
اي پيامبر خدا! آيا اين مرد كه با اين عجله براي تحصيل روزي مي دود، عمل او خداپسند است؟ و آيا در راه خدا گام بر‌مي‌دارد؟ حضرت فرمود: اگر براي روزي فرزندانش تلاش مي‌كند، در راه خدا است، و اگر براي تحصيل روزي خودش در كوشش است براي خدا است، ولي اگر مي‌دود تا بر ديگران فخر بفروشد و ريا كند، تا از اين طريق چيزي پيدا كند و خود را به ديگران نشان دهد، اين راه شيطان است.
چه افتخاري براي كارگر بالاتر از اينكه امام باقر(ع) فرمودند: «من طلب الدّنيا استعفافاً «استغناءاً» عن النّاس وسعياً علي اهله و تعطّفاً علي جاره لقي الله عزّ و جلّ يوم القيامة و وجهه مثل القمر ليلة البدر».(3)
«كسي كه براي بي‌نيازي از مردم و تلاش براي (كسب درآمد) خانواده و عطوفت و مهرباني بر همسايه خويش كار مي‌كند، روز قيامت در حالي خدا را ملاقات مي‌كند كه صورتش مثل ماه شب چهاردهم (نوراني)است».
پيامبر خدا (ص) نيز فرمودند: «العبادة سبعون جزءاً افضلها طلب الحلال».(4) «عبادت هفتاد بخش است كه برترين آن كسب حلال است».
اين معنا مي تواند به اشكال مختلف خود را نشان دهد. از اين رو هر كسي هر كاري را اگر به قصد تقرب الهي انجام دهد و در برابر خداوند خود را كوچك شمارد، عمل عبادي انجام داده است.
انسان با انجام اعمال عبادي مي كوشد تا به سوي خداوند تقرب يابد. اين اعمال كه از آن به اعمال صالح ياد مي شود زماني معنا و مفهوم عبادي مي يابد كه همراه با نيت و قصد تقرب باشد. از اين روست كه عمل مقبول به عملي گفته مي شوند كه داراي نيت و قصد تقرب به خداوند انجام گيرد و از كارها و اعمالي باشد كه شايسته و مقبول خداوند است.
انسان با نيت صادق و اعمال صالح است كه مي تواند رضايت و خشنودي خداوند را به دست آورد و با فعليت بخشي صفات كمالي نهفته در ذات خويش، خود را به صفات الهي نزديك سازد و متصف به تاله شود. متاله كسي است كه خود را به صفات الهي آراسته و از عيوب و نقايص رهايي يافته است.
از برخي آيات قرآن (5) به سادگي و آساني مي توان اين برداشت را ارايه كرد كه تلاش علمي بلكه همه علوم مي تواند به عنوان عامل تقرب و امري عبادي دانسته و شناخته شود و تنها معيار سنجش و ملاك براي داوري نيت و قصدي است كه از علم و كار در نظر آورده مي شود. به اين معنا كه اگر دانشي به قصد و نيت رضايت مندي و خشنودي خداوند تحصيل شود، دانشي عبادي است؛ زيرا انسان با اين دانش و علم مي خواهد تا در نقش ربوبي و خلافت الهي وارد شود و به ماموريت خود در زمين جهت آباداني زمين و موجودات هستي اقدام كند.
اگر شخص هر علم و دانشي را به قصد و نيت تقرب به خداوند و انجام مسئوليت ها و ماموريت هاي بشر در زمين از جمله آباداني و تمدن سازي انجام دهد، به عنوان علوم معرفتي و عبادي شناخته مي شود و آثار عبادت بر آن بار مي شود. در نتيجه هيج تعارضي بين عبادت و كار وتلاش علمي وجود ندارد، بلكه ان ها نيز از مصادق عبادت است.
پي نوشت ها:
1. راغب اصفهاني، مفردات الفاظ قرآن كريم، نشردار الاحيا التراث العربي بيروت، 1413 ق، ص ۵۴۲.
2. مجلسي، بحار، نشر دار الاحيا التراث العربي بيروت 1403 ق، ج23، ص6.
3. حر عاملي، وسائل، نشر دار الاحيا للتراث ال البيت قم 1415 ق، ج12، ص11.
4. كليني، فروع، نشر دار الكتب الاسلاميه تهران1380 ق، ج1، ص349.
5. رك: توبه (9) آيه ۱۲۲ _ كهف (18) آيه ۶۶ _ فرقان (25) آيه 1۳۵_ مزمل (73) آيه ۱۹.
موفق باشید.
