تربیتی

با سلام و عرض تبریک سال نو و آرزوي سال پرخیر و برکت برای شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در قرآن كريم در چند آيه سفارش به احترام و احسان به پدر و مادر شده است با تعبير: «وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً»(1) يا «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ»(2) در تمام اين موارد لفظ والدين مطلق آمده و هر پدر و مادري را شامل مي شود چه مسلمان باشند و چه كافر و...
اگر چه در دو جاي قرآن خداوند فرموده: اگر پدر و مادر تو را به شرك به خدا دعوت كردند آنها را در اين مورد اطاعت نكن. خداوند در اين مورد مي فرمايد: «وَ إِنْ جاهَداكَ عَلى‏ أَنْ تُشْرِكَ بي‏ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبيلَ مَنْ أَنابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»(3)؛ و اگر پدر و مادر تو را بر شرك به خدا كه آن را به حق نمى‏دانى وادار كنند در اين صورت ديگر آنها را اطاعت مكن و ليك در دنيا با آنها به حسن خلق مصاحبت كن و از راه آن كس كه به درگاه من رجوع و انابه‏اش بسيار است پيروى كن، كه (پس از مرگ) رجوع شما به سوى من است و من شما را به پاداش اعمالتان آگاه خواهم ساخت.
همان طور كه در اين آيه شريفه تصريح شده فقط نبايد از آنها پيروي كرد در مورد دعوتشان به شرك، ولي در عين حال احترام و احسان به آنها همچنان واجب است. در اين آيه بعد از نهي از اطاعتشان مي فرمايد: «وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً » يعني هر چند آنها تو را به شرك دعوت كرده اند تو نبايد بپذيري، ولي بايد در دنيا با نيكويي و احترام با آنها رفتار كني.
در روايتي از پيامبر اكرم (ص) نقل شده كه پدر و مادر هر چند كافر باشند، احترامشان واجب است: «ثلاث ليس لأحد النّاس فيه رخصة: برّ الوالدين مسلماً كان أو كافراً و الوفاء بالعهد لمسلم أو كافر و الأمانة إلى مسلم كان أو كافر»(4)؛ سه چيز است كه هيچ كس به ترك آن مجاز نيست، نيكى با پدر و مادر مسلمان باشند يا كافر، وفاى به عهد براى مسلمان يا كافر و رد امانت مسلمان يا كافر.
بايد بدانيد براي چنين گرفتاري كه شما با آن در گير هستيد از راه دعا و توسل مي توان نتيجه گرفت. اصرار بر حاجت‌ و نياز شما در صورت مصلحت الهي نتيجه خواهد داد. پيامبر گرامي‌ اسلام‌ (ص‌) فرمود:"دعا سپر مؤمن‌ است‌. و هنگامي‌ كه‌ در را بسيار كوبيدي‌، به‌ روي‌ تو باز مي‌شود".(5)
به طور كلي، والدين در قبال فرزندان وظيفه اي دارند و فرزندان نيز در قبال والدين وظيفه اي ديگر دارند و هر كدام در برابر وظيفه اي كه بر عهده دارند مورد بازخواست و سؤال قرار مي گيرند. بنابراين اگر پدر به وظيفه خود در قبال خود و فرزندان عمل نكند دليل بر اين نمي شود كه فرزند هم به وظيفه خود در قبال او عمل نكند. اگر فرزندان نافرمان و ستم كار مورد عاق والدين خود قرار مي گيرند، در مقابل والدين ظالم نيز مورد عاق فرزندان قرار مي گيرند. هر كس مسئول اعمال ناشايست خود است.
اگر شما داستان زندگي حضرت ابراهيم را كه در قرآن نيز به آن اشاره شده است بخوانيد متوجه مي شويد كه پدر وي كه در واقع عموي او بوده است و سرپرستي حضرت ابراهيم را برعهده داشته است با آن حضرت بد رفتاري مي كرد و عقايد حق ايشان را قبول نداشت. اما با اين حال، حضرت ابراهيم در حق وي دعا مي نمود و با نرمي با ناپدري صحبت مي كرد.
درباره نفرين نيز بايد بگوييم كه هر جايي نفرين مؤثر نيست، نفرين دو شرط دارد در صورتي كه هر دو شرطش باشد، تاثير دارد:
اول: بر حق باشد. شخصي كه به ديگران نفرين مي كند، اگر به ناحق باشد، تأثيري در زندگي فرد نفرين شده ندارد، حتي اگر نفرين به حق باشد، تا خداوند مصلحت نداند، اثر نخواهد كرد. طبق برخي روايات، نفرين را خداوند آن گونه كه صلاح مي داند، اجابت مي كند، نه آن طور كه نفرين كننده دلش مي خواهد، چون گاهي ممكن است به خاطر يك مسئله جزئي و كوچك، شديدترين نفرين عليه كسي صورت گيرد. بديهي است خداي عادل و عالم و حكيم، به اندازة آنچه حق است، نفرين را اجابت مي كند، نه بيشتر(6)
دوم: نفرين ناشي از خشم نباشد و در حالت طبيعي انجام شده باشد.
پس نفريني كه انسان، سزاوار و مستحق آن نباشد، اثر نمي كند و از طرف خداوند اجابت نمي شود، بلكه فقط نفرين هايي در مورد انسان مؤثر است كه مستحق آن باشد.
شما به جاي آرزوي مرگ براي ايشان بايد دعا كنيد تا اعمال ايشان صحيح شود و عاقبت به خير شوند. اگر چه كوتاهي كرده اند. و بدانيد همين دعا براي شما چندين برابر به اجابت خواهد رسيد.
پي نوشت ها:
1. بقره(2)آيه83؛ نساء(4)آيه36؛ انعام(6)آيه151؛ اسراء(17)آيه23.
2. احقاف(46)آيه15؛ لقمان(31)آيه14؛ عنكبوت(29)آيه8.
3. لقمان(31)آيه15 و شبيه به همين آيه در سوره عنكبوت آيه 8 آمده است.
4. پاينده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، انتشارات دنياي دانش، ص416.
5. كليني، الكافي، دارالكتب1375، چ 6، ج 4، ص214.
6. ثقةالاسلام كليني، اصول كافي، نشر فرهنگ اهل بيت، تهران، بيتا، ج4، كتاب دعا، ص 287.
موفق باشید.