تجسم اعمال در روز قیامت

با سلام و عرض تبریک سال نو و آرزوي سال پرخیر و برکت برای شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
پرسشگر محترم
تجسم اعمال يك مفهوم كلي است كه ما از جزئيات آن خبر نداريم. اجمال مطلب اين است كه اعمال قلبي و اعضايي ما (اعتقادات، اخلاق و كارهاي ما) يك صورت ملكوتي و باطني دارند. اعتقادات، اخلاق و اعمال حق و نيكو صورتي زيبا و بهجت زا و شادي آفرين و اعتقادات باطل و اخلاق و رفتار بد هم صورت هايي زشت و ترسناك و سوزاننده و متعفن دارند.
در روايت دارد:
إذا دخل المؤمن في قبره، كان الصلاة عن يمينه والزكاة عن يساره والبر مظل عليه ويتنحى الصبر ناحية فإذا دخل عليه الملكان اللذان يليان مسائلته قال الصبر للصلات والزكاة والبر: دونكم صاحبكم، فإن عجزتم عنه فأنا دونه.(1)
هر گاه مؤمن وارد قبرش شود نماز از سمت راستش، زكات از سمت چپش و نيكويي بر او سايه انداخته، وارد قبر مي شوند و صبر در كناري است كه دو ملك بر او وارد مي شوند تا از او سؤال و جواب كنند پس صبر به نماز و زكات و نيكي مي گويد:
بر شما باد كمك به صاحبتان (ميتي كه شما را به جا آورده)؛ اگر از ياري او ناتوان شديد، من هستم.
در روايت ديگري آمده كه مؤمن وقتي از قبر خارج مي شود شخصي را جلو خود مي يابد كه سختي هاي قيامت را از او دور مي كند و او را دلداري و بشارت مي دهد و وقتي مؤمن از هويت او مي پرسد، مي گويد من همان شادي اي هستم كه به قلب فلان مؤمن وارد كردي و خدا مرا به اين گونه فرستاده تا ياور تو باشم.(2)
از اين احاديث كه فراوان مي باشند و آيات مشابه(3)، استفاده مي شود كه اعتقادات و اعمال (اعمال جوانحي و جوارحي) حق و باطل، صورت هاي نوراني و زيبا و نشاط بخش يا صورت هاي ظلماني و زشت و عذاب دهنده دارند كه بهشت و دوزخ فرد در قيامت مي شوند.(4)
شهيد مطهري مي نويسد:
لحن و منطق قرآن اين است كه نفس اعمال شما به شما برگردانده مى‏شود. پيغمبر فرمود: انَّما هِىَ اعْمالُكُمْ‏ تُرَدُّ الَيْكُمْ (5). بالاتر از اين را خود قرآن مى‏گويد: فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ. وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ (6) كوچكترين عمل خير و كوچكترين عمل شر خودش را مى‏بيند؛ وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِراً (7)» كرده خود را در آنجا حاضر مى‏بينند؛ يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَها وَ بَيْنَهُ أَمَداً بَعِيداً (8) روزى كه هركسى هر كار خيرى كرده، آن را حاضر شده مى‏بيند و هر كار بدى كه كرده است. در اين زمينه [آيه‏] زياد داريم.
اخبار و روايات هم در زمينه تجسم اعمال زياد است: فلان عمل مى‏آيد مى‏گويد من صبر تو هستم، ديگرى مى‏آيد مى‏گويد من روزه تو هستم، ديگرى مى‏آيد مى‏گويد من نماز تو هستم‏(9)
ايشان در جاي ديگر مي نويسد:
مسأله تجسم اعمال يكى از اصول معارف اسلامى در باب معاد است و آن اين است كه هر عملى كه از انسان در اين دنيا سر مى‏زند، دو وجهه و دو چهره دارد.
شايد تعبيرى رساتر از اين نيست كه بگوييم هر عملى دو چهره دارد: يك چهره چهره دنيايى و به اصطلاح حضرات چهره مُلكى، و يك چهره ديگر چهره آخرتى يا چهره ملكوتى. نه تنها اعمال انسان اين چنين است، هر چه در اين عالم هست اين چنين است. هر چه در دنيا وجود دارد دو چهره‏اى است: چهره‏اى دنيايى و چهره‏اى غيبى و آخرتى. از چهره دنيايى امرى است فانى، زايل، از بين‏رونده، و از چهره آخرتى يا چهره ملكوتى امرى است باقى و زايل‏نشدنى، خواه عمل، عمل صالح باشد و خواه گناه باشد؛ عمل در مجموع جهان از بين نمى‏رود؛ در مجموع جهان هيچ چيزى معدوم نمى‏شود.(10)
پس هر عملي صورتي ملكوتي و متناسب با ظاهر خود دارد و در روايات بعضي تناسب ها ذكر شده است مثلا تكبر صورت ملكوتي اش خفت و خواري است و متكبر مانند مورچه اي محشور مي شود كه زير دست و پاي مردم له مي گردد و لگدكوب مي شود (11) يا شهوت پرست و بي غيرت كه به ناموس ديگران تجاوز مي كند و ناموس خود را براي بهره بردن در اختيار ديگران قرار مي دهد، مانند خوك محشور مي شود.
براي يافتن اين موارد كه حكايت از تناسب دارد، بايد پژوهش گسترده صورت گيرد كه از وظيفه ما خارج است.
ما از جزئيات تجسم زنا، لواط، چشم چراني و ... اطلاع كامل نداريم، ولي همين قدر معلوم است كه اين اعمال كه مورد نهي صريح و شديد خداوند مي باشند، صورت بسيار دردآور و زجر دهنده اي دارند.
امام صادق (ع) ذيل آيات 82 و 83 هود كه معده عذاب به سنگ هاي چيده شده از سجيل است مي فرمايد:
مَنْ مَاتَ مُصِرّاً عَلَى اللِّوَاطِ لَمْ يَمُتْ حَتَّى يَرْمِيَهُ اللَّهُ بِحَجَرٍ مِنْ تِلْكَ الْحِجَارَةِ تَكُونُ فِيهِ مَنِيَّتُهُ وَ لَا يَرَاهُ أَحَدٌ (12)
هر كس بر لواط اصرار داشته باشد، خدايا يكي از آن سنگ ها بر وي مي اندازد كه مرگش در آن است وكسي متوجه نمي شود.
در روايت ديگر آمده:
يُحْشَرُ صَاحِبُ الطُّنْبُورِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ هُوَ أَسْوَدُ الْوَجْهِ وَ بِيَدِهِ طُنْبُورٌ مِنْ نَارٍ وَ فَوْقَ رَأْسِهِ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ بِيَدِ كُلِّ مَلَكٍ مِقْمَعَةٌ يَضْرِبُونَ رَأْسَهُ وَ وَجْهَهُ وَ يُحْشَرُ صَاحِبُ الْغِنَاءِ مِنْ قَبْرِهِ أَعْمَى وَ أَخْرَسَ وَ أَبْكَمَ وَ يُحْشَرُ الزَّانِي مِثْلَ ذَلِكَ وَ صَاحِبُ الْمِزْمَارِ مِثْلَ ذَلِكَ وَ صَاحِبُ الدَّفِّ مِثْلَ ذَلِكَ(13)
كسي كه طنبور زن باشد در قيامت با چهره سياه و طنبور به دست محشور مي شود در حالي كه هفتادهزار ملك با گرزهاي آتشين بر سر و صورت او مي كوبند و اهل غناء و آواز حرام كر، كور و لال محشور مي شود و زناكار و اهل دف و مزمار نيز همين گونه.
در روايات مربوط به معراج هم راجع به صورت ملكوني زنان بي حجاب و ... مطالبي آمده است.
پي نوشت ها:
1. كافي، كليني، تهران، اسلاميه، 1363ش، ج2، ص90.
2. محمدي ري شهري، ميزان الحكمه، قم، دار الحديث، 1416ق، ج1، ص623.
3. نساء(4) آيه 10.
4. ملا صالح مازندراني، شرح اصول كافي، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1421، ج9، ص73.
5. مجلسي، بحار الانوار، بيروت، الوفا، 1404ق، ج3، ص90.
6. زلزال(99) آيه7-8.
7. كهف(18) آيه49.
8. آل عمران(3) آيه30.
9. شهيد مطهري، مجموعه آثار، تهران، صدرا، -، ج4، ص388.
10. همان، ج27، ص456.
11. كفعمي، محاسبه النفس، قم، نمونه، 1413ق، ص120.
12. كليني، كافي، تهران، اسلاميه، 1363ش، ج5، ص548.
13. نوري، مسترك الوسائل، قم، آل البيت، 1408ق، ج13، ص219.
موفق باشید.