زیارت

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
پرسشگر گرامي! توجه تان به اين مسأله جاي تقدير دارد، زيرا به خودتان بدگمان شده ايد و تقصير را در خود جستجو مي كنيد كه همين مطلب در صورت جهت دهي مناسب، مايۀ رشد و ترقي معنوي شما خواهد بود!
- اما به پاسخ سوالتان بپردازيم:
مرحوم آيت الله محمد بيدآبادي(ره) به يكي از شاگردان در مقابل اين سوال: «چگونه زيارت كنيم؟» در نامه اي نوشت:
«بر تو لازم است كه تلاش و همت كني كه شرايط و آداب زيارت را به نحو شايسته و كامل به جاي آوري و آن كس را كه به زيارتش رفته‌اي تعظيم نمايي و حريم حرمتش را نگهداري، و زائران را مساعدت و ياري نمايي.
بر حذر باش كه در خواندن زيارت نامه، در اين گفته‌ات دروغگو نباشي، آنجا كه مي‌گويي «شهادت مي‌دهم و اعتراف مي‌كنم كه (اي امام بزرگوار) شما جايگاه مرا ناظر هستي و به گفته‌هاي من واقفي». و از گردش در رواق‌ها و صحن‌ها و تماشاي آئينه كاري‌ها و چلچراغ‌ها و گفتگو با اين و آن و توجه به مردم در حرم مطهر پرهيز كن كه اين كار لايق و شايستۀ بندگان پاك و برگزيده نيست.
تا زماني كه شوق و ميل باطني به زيارت و دعا داري در حرم باش و زماني كه ميل تو، به سستي گراييد بلافاصله از حرم خارج شو كه ذكر نگفتني بهتر است از ذكري كه با غفلت و بي‌توجهي به محتواي ذكر همراه باشد.
در حرم مطهر براي پدر و مادرت و نيز كساني كه حقي بر تو دارند (مانند بزرگان دين، اساتيد، خويشاوندان و دوستان) دعا و طلب رحمت نماي.(1)
نكته:
آن كه طالب وصال است دل از غير مي برد و كاشانه را مخصوص يار قرار مي دهد. چه در يك دل چندين معشوق و چند سودا نمي گنجد.
- مطالب متفرقه اي در راستاي جواب خدمتتان عرضه مي داريم:
1- طريقه صحيح زيارت امام رضا(ع):
براي مشرف شدن به حرم مطهر حضرت علي بن موسي الرضا(ع) نكات و موارد فراواني در روايات ذكر شده و بزرگان دين هر كدام اعمال ويژه اي را انجام داده اند. زائر مي تواند بر اساس توان و علاقه خود هريك از اين اعمال را انجام دهد تا انگيزه و معرفتش به مسايل، نگرشش را عوض كند:
الف) اعمال ظاهري زيارت:
* هنگامي كه كسالت داريد يا خسته هستيد و يا حال دعا نداريد به زيارت نرويد. با آمادگي كامل مشرف شويد.
* با نيت پاك و بدون توجه به اطراف به طرف حرم برويد و با همراهان تان حرف بي ربط نزنيد. توجه كامل قلبي از آداب زيارت است.
* ذكر «اَستَغفِرُ اللهَ ذَاالجَلالِ و الاِكرام مِن جَميعِ الذُّنوبِ وَ الآثام» از محل اقامت تا ورودي صحن مطهر بسيار مفيد است.
* با احترام در ورودي حرم مطهر بايستيد و اذن دخول را بخوانيد. اگر رقّت قلبي به شما دست داد و اشكتان جاري شد و حالتان تغيير كرد، بدانيد كه اين علامت رخصت و اجازه ورود است.
* وقتي مي خواهيد پايتان را داخل صحن بگذاريد با عوض شدن فضا ذكرتان هم عوض شود. در صحن با ذكر شريف «لااله الا الله » آرام آرام به طرف حرم حركت كنيد تا آن كه به روضه مقدسه برسيد.
* عتبه بوسي و سجده شكر مستحب است و بر آن تأكيد شده است.
* هنگام رويت ضريح مطهر و قدم برداشتن در روضه مقدسه ذكر شريف «الله اكبر» را با احترام و ادب بگوييد.
اگر مزاحمتي براي زائران حضرت به وجود نمي آيد تا حد امكان به ضريح نزديك شويد و زيارت هاي وارده را بخوانيد. اگر نمي توانيد نزديك شويد اصرار نداشته باشيد، چون فضيلت اذيت نكردن زائران حضرت بيشتر است.
* بهتر است زيارت حضرت رضا(ع) و دعاها را از روي مفاتيح يا كتب معتبر موجود در حرم بخوانيد.
* در صورت توانايي ايستاده و با صداي آرام زيارت را بخوانيد و موجب سَلب حضور قلب از ديگران نشويد. از دعوت ديگران به فرستادن صلوات با صداي بلند خودداري كنيد.
* پس از خواندن زيارت، در صورت امكان به بالاي سر حضرت رفته به نيابت از حضرت ولي عصر(ع) و هديه به امام رضا(ع) نماز زيارت به اين ترتيب بخوانيد. در ركعت اول بعد از حمد سوره «يس» و در ركعت دوم بعد از حمد، سوره «الرحمن». مي توانيد نماز زيارت را مانند نماز صبح بخوانيد. از * بهترين اعمال در حرم مطهر حضرت رضا(ع) خواندن قرآن به نيابت از حضرت مهدي(ع) است.
* مستحب است علاوه بر نماز زيارت در بالاي سرحضرت، دو ركعت نماز شكر و دو ركعت نماز والدين هم خوانده شود.
* بالاي سر هر امامي دعا مستجاب است، از خداوند عاقبت به خيري و توفيق طاعت و ترك معصيت بخواهيد و فرج امام زمان(ع) را مكرر درخواست نماييد و اصرار كنيد كه دست خالي برنگرديد. با امام رضا(ع) عهد ببنديد تا با ياري ايشان ديگر گناه نكنيد. از امام بخواهيد هنگام مرگ و شب اول قبر و روز قيامت به فريادتان برسند و شفيعتان باشند.
* از نماز اول وقت غافل نشويد كه در اجابت دعا و زيارت بسيار موثر است.
* سعي كنيد مسائل واجب را در ايام زيارت ياد بگيريد و قرائت نمازتان را تصحيح كنيد و از مجالس مذهبي بهره ببريد.
* خواندن نماز جعفر طيار در حرم امام رضا(ع) بسيار سفارش شده است، بنابراين طرز خواندنش را از مفاتيح الجنان، باب اول، قسمت اعمال روز جمعه، پيدا كنيد و بخوانيد.
* تضرع و دعا به درگاه حضرت حق در حرم مطهر مستجاب مي شود و ضمن بيان خواسته هايتان در تمام دعاهايتان تعجيل در فرج حضرت مهدي(ع) را از خدا طلب كنيد.
* در سفر زيارتي بيشتر از ديگر سفرها به درماندگان و بيچارگان كمك نماييد.
* پس از زيارت و بيرون آمدن از روضه مقدسه «صلوات» بفرستيد.
* در برگشتن از سفر زيارت مواظب باشيد كه شيطان، ايمان تان را غارت نكند و ثواب زيارت خود را به واسطه گناه از بين نبريد. از خداوند بخواهيد كه اين زيارت، آخرين زيارت تان نباشد.
ب) اعمال باطني زيارت:
ريزش باران فيوضات الهي بر صحراي زندگي، آغوش باز رحمت الهي در برابر نيازها و حاجات آدمي، بخشيده شدن گناهان ريز و درشت و ايمني از آتش سوزان قيامت؛ تحول در روح و قلب انسان و شفاي بيماري هاي آزار دهنده جسم و روح، كنار رفتن غصه و اندوه روزگاران، همنشيني با خوب ترين خوبان و دستگيري و شفاعت در تنگناهاي مرگ، قبر و قيامت و صدها و هزاران بركت و ثمره ديگر؛ وعده ها و مژده هايي است كه يكايك راهنمايان خدا و ائمه ي اطهار(ع) به زائران خود نشان داده اند؛ «ان وعد الله حق». حضور چند روزه نزد بهترين بنده خدا، مهربان ترين مهربانان بويژه امامي كه «خورشيدي ترين» است و «شمس الشموس» ناميده مي شود، احكام، ابعاد، اسرار، آثار، آداب و اوقاتي دارد. حال نيم نگاهي به اسرار و ابعاد باطني آن مي اندازيم. باشد كه با نگاه كريمانه اش، پذيراي مان باشد:
1. تمركز:
قبل از آنكه زيارت ميل و حضور جسم در حريم يار باشد، كشش و حضور قلب و روح و فكر آدمي است. چه بسيار كساني كه همانند «اويس قرني» از راه دور با محبوب خود زمزمه عاشقانه دارند و چه بسيار كساني كه در كنار آن نفوس رحماني و قبور نوراني از نسيم مسيحايي آنان كمتر بهره مي برند. اكنون كه او خود مهربانانه ما را به ميهماني خويش دعوت كرده است و توفيق حضور جسماني مان در اين حريم مقدس فراهم شده است، تمام خاطرمان را جمع فكر دل و ذهنمان كنيم. براي بسياري از افكار و اعمال وقت به اندازه كافي هست. لحظات ناب و شيرين وصال را دريابيم تا هنگام وداع و فراق بار سنگين حسرت بر دلمان نماند.
2. خانه تكاني قلب و روح:
بايد بدانيم زيارت معنا و مفهومي دارد كه با بسياري از آنچه مي شناسيم متفاوت است؛ زيارت سياحت و سفر عادي نيست. ميهماني رفتن نيست. فقط قرآن و دعا خواندن نيست. محو گنبد زيبا و در و ديوار شدن نيست. زيارت، اول از همه، دل كندن و روي گرداندن است؛يعني، كسي كه زائر بارگاه رضوي مي شود از هر چه جز دوست و غير اوست دل مي كند و فقط به او نظر دارد. اگر مي خواهيم زائري راستين باشيم؛ بايد تمام همت و سعي و تلاش خود را بكار گيريم تا زنجيرهايي كه ما را از دوست باز مي دارد بگسليم و در خانه تكاني قلب و روح، هرچه غير از يار را بيرون اندازيم. مگر مي شود جسم ما در حرم و فكر ما جاي ديگر باشد. نگاه سرمان به ضريح اما نگاه دلمان به دنيا باشد. در دعا و نيايش، به زبان، ادعاي محبّت امام رضا(ع) داشته باشيم و در دل با زرق و برق دنيا بيعت كنيم. براي ميوه چيني از درخت پر بار زيارت بايد زائر حقيقي باشيم.
3. غفلت نداشتن از صاحب خانه:
خانه با صاحبخانه فرق دارد و ما براي زيارت و ديدار صاحب خانه سختي هاي سفر را به جان خريده ايم؛ خانه اگر عزيز و در و ديوارش بوسه گاه و خاك درش توتياي چشم مي شود به حرمت حضور صاحب خانه است. اگر قرار بود به ديدن هنرمندي ها و كاشي كاري ها و آينه كاري ها برويم هزاران جاي ديگر هم بود. بايد به خودمان نهيب بزنيم كه در حريم باشكوه رضوي همان غوغايي كه در ملكوت و مظلوميت و غربت بقيع است برپاست. آن قدر محو خانه نشويم كه صاحب خانه را از ياد ببريم.
گـر شـبـي در خانه جانـانـه مهمانت كنند گول نعمت را نخور، مشغول صاحبخانه باش
4. فضيلت زيارت:
زيارت هزاران فايده و ثمره دارد. ثواب زيارت امام رضا(ع) معادل هزاران حج و عمره است. روح اصلي همه اين تلاش ها و ركن اساسي آن شناخت حق(خداوند) و كسب معرفت است.
خوشا به حال كسي كه در زير باران معاني بلندِ زيارت امين الله، قلب خود را از ناپاكي ها بشويد و امام رضا(ع) را واسطه فيض الهي قرار دهد! خوشا به احوال كسي كه در سفره كرامت زيارت مخصوصه امام رضا(ع) ميهمان مخصوص حرم شود!
5. دقت در كيفيت زيارت:
امام زنده، حاضر و ناظر اعمال ماست؛ بنابراين بايد بيش از كميت به كيفيت زيارت اهميت بدهيم. دعا و زيارت و نماز را هرچند كم باشد با شور و نشاط و گسترش روح و شوق تمام انجام دهيم. با خستگي و رو دربايستي و بي حوصلگي زيارت نكنيم و از انجام اعمالي كه طاقت آن را نداريم اجتناب كنيم. چه بسا يك خلوت كوتاه عارفانه، يك زيارت امين الله با شوق و معرفت و دو ركعت نماز زيارت كار صدها ساعت دعا خواندن و قيام و قعود ملال آور را انجام دهد. مهم اين است كه احساس كنيم با تمام وجود در نزد او و ميهمان او هستيم. هم خودمان با نشاط زيارت بجا آوريم و هم همراهان را به زحمت نياندازيم و همه روحيات و ظرفيت ها را در نظر بگيريم. كافي است اعمال ما قطره اي خالص باشد. آنگاه به دريا مي پيوندد و خود دريا مي شود.
6. سبك بار در محضر حضرت:
امام ما را سبك بار مي پذيرد. راستي چقدر خود را زير بار حق الناس رها كرده ايم؟ چقدر از دل هاي شكسته، دلجويي كرده ايم؟ چقدر بر زخم و اندوه پدر و مادرمان مرهم نهاده ايم؟ چه اندازه به نمازمان سر و سامان داده ايم؟ چه تعداد حرام و شبهه را از مال و سفره خود دور ساخته ايم؟ اينها همان طهارت باطني و از آداب زيارت و صد البته بالاتر از غسل زيارت است، گرچه آن هم در جاي خود نيكو است. آيا همان گونه كه خود را به زيباترين لباس ها آراسته ايم، روح خود را به لباس تقوا مزيّن كرده ايم؟ آيا آنقدر كه خود را براي زيارت معطر ساخته ايم، خويشتن را با عطر استغفار خوشبو كرده ايم؟ آيا درحالي كه كمال زيارت ما در طهارت با جسم ماست، خود را در زلال جوشان توبه شستشو داده ايم؟
7. كمال ادب در حرم:
امام زنده و ناظر است. بايد با كمال ادب در حرم رفتار كنيم. آرام گام برداريم، با ادب حرف بزنيم و نشست و برخاست كنيم، نجيبانه گريه كنيم، خالصانه مناجات كنيم، با آرامش زيارت نامه بخوانيم، صدايمان را به ويژه در نزد ضريح مطهر بلند نكنيم؛ بي توجهي به ديگران، به هر قيمتي خود را به روضه منوره رساندن و با شدت و فشار پنجه در ضريح افكندن بي توجهي به حق الناس است. فراموش نكنيم زيارت با همه شأن و بزرگي اش و با همه اصناف و فضائلش، مستحب است. نبايد هيچ وقت مستحب، مقدمه ي حرام و مكروه گردد. رعايت اين نوع ادب عصاره ي همه ي نيكي هاست.
8. توجه به بزرگترها در حرم:
چه زيبا است اگر حق خواندن نماز در بالاي سر مبارك را براي همه در نظر بگيريم! چه نيكو است اگر كريمانه حرمت سالمندان و بيماران را در حرم پاس بداريم! چه شوق برانگيز است كريمانه و بزرگوارانه از خطاهاي خواسته و ناخواسته همه در گذريم! چه شور انگيز است اگر در همه دعاها و نيازهاي مان سيره نوراني مادرمان حضرت زهرا(س) را پيش گيريم و خواسته ها و نيازهاي ديگران را حتي آنان كه به ما بدي كرده اند، بر خود مقدم شماريم! دراين صورت، احساس مي كنيم امام مثل پدري مهربان بلكه، مهربان تر از پدر و مادر برايمان آغوش گشوده است. امام، ميزباني بخشنده است و با اينكه از همه بدي هايمان با خبر است، همه ما را مي پذيرد.
9. حفظ محبت امام:
در زيارت به جهت همنشيني چند روزه با امام مهربان از نور ولايت و گل خوشبوي شجره طيبه او بهره مند ميشويم. در حوزه دل رباي محبت و جذبه بخشش الهي قرار ميگيريم ومي دانيم كه همسايه از همسايه ارث مي برد و بر او حق دارد. كمال همنشنين در انسان اثر ميكند، بنابراين برادههاي وجود ما جذب مغناطيس محبت امام مي شود. تلاش كنيم ميراث نور، كمال و جذبه را تا سفري ديگر و زيارتي ديگر حفظ كنيم كه حفظ آن از بدست آوردنش سختتر است. نگهداري از دستاوردهاي نوراني زيارت، پناه بردن به دامان لطف و محبت خود اوست. به او بگو و از او بخواه كه تو را و حال خوش تو را و جذبه روحاني تو را برايت نگاه دارد. خالصانه طلب كن تا در فراز و نشيبهاي گوناگون روزگار دستت را بگيرد. ايمان و اعتقادت محكم بماند و بتواني در سختترين لحظات، عقايد و اعمال پاك و پيراسته را با خود به عنوان بهترين هديه به آن جهان ببري.
- تذكر پاياني:
همانگونه كه در ابتداي جواب بيان كرديم، اين اعمال را در صورت حس و حال انجام دهيد و توجه به مسايل داشته باشيد.
پي نوشت:
1. تذكرة السالكين، آيت الله بيدآبادي، ترجمه علي صدرايي خويي، قم، نورالسجاد،چ اول، 1385، ص85.