با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در ابتدا بايد گفت:
آنچه به وضوح از قرآن مجيد استفاده مي‌شود و صدها آيه دلالت بر آن دارد، در معاد، جسمي همراه روح انسان خواهد بود، به عنوان نمونه در قرآن آمده:
« أَ يَحْسَبُ الْإِنْسانُ أَلَّنْ نَجْمَعَ عِظامَهُ. بَلى قادِرينَ عَلى أَنْ نُسَوِّيَ بَنانَهُ (1)؛ آيا انسان مي‌پندارد كه استخوان‌هاي او را جمع نخواهيم‌كرد؟ آري قادريم كه حتي‌خطوط سر انگشتان او را موزون كنيم. »
گذشته از اين آيه آيات و روايات متعدد وجود دارد كه همين نكته را به خوبي بيان نموده است (2) حال بايد ديد كه مفهوم اين سخن چيست و جسم دنيايي كه در معاد همراه روح خواهد آمد به چه معنا است؟
در اين رابطه جاي بحث بسيار است ولي به اختصار بايد گفت:
بعضى جسمانى بودن معاد را به معناى اين مىدانند كه جسم انسان با خصوصيات مادى كه براى دنيا خلق شده و پيوسته در تحول است كه احتياج به تخليه و دفع فضولات دارد، سرما مىخورد، گرمازده مىشود، خسته مىشود، پير مىشود و... در آخرت هم با همين خصوصيات زنده خواهد شد. (3)
برخي ديگر بر آنند كه بدن اخروى همانند بدن دنيوى است. اما بايد توجه داشت كه جسمانى بودن آن به اين معنا نيست كه همه خصوصيات مادي آن محفوظ باشدچون نمي شود جسمى كه در دنيا بوده، با همان وضعيت بر گردد، بلكه منظور بازگشت آن به گونه ديگر خواهد بود، به طورى كه از جهت شباهت همانند جسم اول باشد، به طورى كه هر كس اين قالب را ببيند، بگويد اين، فلانى است، آن فلان شخص ديگر است.
جسماني بودن در قيامت و آخرت جسمانيتي خواهد بود كه با قوانين مربوط به آن جا سازگار باشد. قابليت جاودانگى داشته و فضولات نداشته باشد و موجب خستگى و ملالت نباشد و... (4).
صدرالمتألهين مي گويد:
آن چه در اعتقاد به حشر بدنها در روز قيامت لازم است، اين است كه بدن ها از قبرها به گونه‌ي برانگيخته مىشوند، كه اگر كسى تك تك آنها را ببيند، آنها را به طوري مي شناسد كه مي گويد: اين فلان كس است و يا مي گويد اين بدن فلان سخص است و آن بدن در اين حد دقيق براي بيننده معلوم وقابل شنا سايي است. (5)
ولي در عين حال بايد توجه داشت كه بدنها گرچه در فرايند زمان در قبر به احوال و اطوار مختلف در مىآ يند. اما به گونه ي عالي و متناسب آن عالم محشور مىشود و نه با مادّيت و كثافت كه در دنيا بوده چون چنين بدني قابليت بقاء در بهشت و يا دوزخ را ندارد. (6)
بنابر اين در هر صورت معاد جسماني حقيقتي انكار ناپذير است و به گفته مرحوم علامه مجلسى: معاد جسمانى از امورى است كه همه صاحبان اديان در آن اتفاق نظر دارند. از ضروريات دين محسوب مىشود. منكران آن از زمره مسلمانان خارجند. آيات قرآن در اين زمينه صراحت دارد و قابل تأويل نيست. اخبار در اين زمينه متواتر است و قابل انكار نمىباشد. (7)گرچه در نحوه ي جسمانيت آن حشر تفاوت نظر وجود دارد.
پي نوشت ها:
1. قيامت(75) آيه 3 و 4.
2. نهج البلاغه، نشر فيض الاسلام تهران، خطبه 82؛ احقاف(46) آيه 33؛ حج (22) آيه 7.
3. ناصر مكارم، پرسش و پاسخ نشر دار الكتب الاسلاميه، تهران1383ش، ص323.
4. همان.
5. صادقي، نتايج كلامي حكمت صدرايي، نشر بوستان كتاب، قم، 1388 ش، ص264.
6. علامه تهرانى، معادشناسى، نشر حكمت 14014 ق، ج 6، مجلس 37، ص166.
7. مجلسي بحارالانوار، دار الاحيا التراث العربي، بيروت، 1403 ق، ج 7، ص 47.
موفق باشید.
