عناصر تشکیل دهنده ی جهان در قرآن

پرسش: عناصر تشكيل دهنده ي جهان در قرآن
1- سلام چند سوال قرآني داشتم.
آيا طبق آيات جهان از چهار عنصر آب خاك آتش باد تشكيل شده؟ آيا به لحاظ علم امروز مي توان تمام عناصر طبيعت از زير مجموعه اين چهار عنصر دانست؟
پاسخ: با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
تقسيم عناصر طبيعي به چهار عنصر آب و خاك و باد و آتش يكي از اصول فلسفه طبيعات قديم بوده و ظاهرا در منابع ديني اشاره اي به اين حقيقت نشده است؛ در تحليل هاي علمي نيز بايد ديد كه منشا تقسيم بندي چيست و معيار براي تفكيك بين عناصر يا موجودات مختلف مادي چه مبنايي است؛ اگر معيار جرم اتمي يا تعداد اتم هاي يك عنصر باشد يقينا نمي توان آن ها را به چهار قسم مذكور تقسيم نمود.
پرسش: 2- اينكه انسان از خاك و جن از آتش است به اين معناست؟ آيا اين مسأله تناقضي با عناصر كشف شده در جدول مندليف ندارد؟ آيا اين باور منسوخ شده؟

پاسخ: با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
مساله خلقت انسان از خاك و جن از آتش (1) ارتباطي با اين مساله ندارد؛ اصولا ماهيت دقيق منشا بودن خاك براي انسان يا آتش براي جن امري نيست كه به روشني بتوان حقيقت آن را دريافت، چنان كه بين ويژگي هاي خاك و جسم انسان تفاوت هاي روشني وجود دارد و به علاوه حالت خاكي كه در طب قديم براي وجود بشر برمي شمردند ارتباطي با منشا خلقت انسان ندارد و نبايد اين دو مساله را يكي دانست.
در مقابل بر اساس روايات نيز خلقت فرشتگان از نور معرفي شده است (2) و بديهي است كه اين مساله نمي تواند ارتباطي يا عناصر اربعه داشته باشد؛ به نظر مي رسد ماهيت اين منشايت حقيقتي خارج از حوزه تصورات عرفي و علمي ماست و استناد اين مطالب كه به دليل غلبه عنصر خاك و يبوست در وجود انسان، خلقت او به خاك نسبت داده شده، لااقل امري قابل استناد به منابع ديني نباشد.
در هر حال وقتي ماهيت اين مساله يا عناصر طبيعي متفاوت شدند تعارضي هم بين اين امور و يافته هاي علمي در مورد عناصر مواد طبيعي وجود نخواهد داشت، هرچند اگر عناصر اربعه را از ديدگاه فلاسفه قديم انواع مختلف مواد بدانيم لااقل در تقسيم بندي عناصر به اين عناصر چهارگانه با تقسيم بندي عناصر در جدول مندليف به عناصر فلزي و نافلزي و شبه فلزي و يا مانند آن همخواني چنداني ندارد.
پي نوشت ها:
1. اعراف (7)، آيه 12.
2. شيخ مفيد، الإختصاص، انتشارات كنگره جهانى شيخ مفيد، قم، 1413 ق، ص 109.
پرسش: 3- آيا امروزه نيز در علوم اسلامي بر اساس اين چهار عنصر طب اسلامي و سنتي را تعليم مي دهند؟

پاسخ: با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
چنان كه اشاره شد مساله عناصر اربعه در طبيعت هنوز هم در فلسفه قديم مطرح بوده و در متون فلسفي به آن پرداخته مي شود، هرچند امروزه در حوزه هاي علميه به طور معمول بخش طبيعيات فلسفه خوانده نمي شود.
اما طبايع چهارگانه در وجود انسان مساله متفاوتي است كه در طب سنتي به آن توجه مي شود و حاكي از حالات چهارگانه در جسم انسان است و در درمان بيماري ها يا تجويز داروها به اين حالات مختلف در وجود انسان توجه مي شود و اين نگاه طبي به بدن انسان ارتباط ضروري و لزومي با درستي يا نادرستي عناصر اربعه طبيعت ندارد.

موفق باشید.