آموزش دفاع در برابر توهین و تضییع حق

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
از ديدگاه اسلام، گرفتن چنين حقوقي و اجراي چنين قوانيني بر عهده حكومت گذاشته شده است؛ چرا كه اگر قرار باشد هر كسي مستقيماً، وارد ميدان شود و حق خود را از متجاوز بگيرد، اين كار ممكن است در بسياري موارد، سبب سوء استفاده هايي شده، مفاسد ديگري در جامعه به بار آورد و منشأ زياده روي و انتقام جويي هاي بي مورد و بيش از حق و در نهايت، سبب هرج و مرج شود و يا افراد به بهانه هاي واهي، دست به كارهاي نادرست و بي مورد بزنند. مسلماً، اين، منشأ اختلال در نظام اجتماعي خواهد شد و امنيت اعضاي جامعه، تهديد مي شود. بنا براين، لازم است افراد و اعضاي جامعه، از راه مراجع قانوني اقدام كنند و حق خود را توسط آن ها از متجاوزان باز ستانند.
علاوه بر اين، در بسياري موارد، طرف مظلوم و مورد تجاوز، قدرت بر احقاق حق خويش و قصاص جنايتي كه بر وي وارد شده است را ندارد. بنابراين، براي امكان احقاق ممانعت از زياده روي ها و انتقام جويي هاي بي مورد، بايد مراجع قانوني و دولتي وجود داشته باشند و اجراي اين گونه كارها، هم حق دولت است و ديگران نبايد مستقيماً به آن اقدام كنند، و هم تكليف دولت است، كه بايد خود به آن اقدام كند و يار مظلوم و دشمن ظالم باشد.(1)
- آيا حق گرفتني است يا دادني؟
از نظر اسلام، حق هم گرفتني است و هم دادني، يعني از دو جبهه بايد براي استيفاي حق مبارزه كرد كه مكتب اسلام بر همين اساس است. اسلام آن‏ كسي را كه حق را ربوده است با تعليم و تربيت خودش، آماده پس دادن‏ مي‏كند و كرده است، ولي به اين قناعت نمي‏كند، در عين حال به آن كسي كه‏ حقش ربوده شده است مي‏گويد حق گرفتني است، تو هم بايد براي حق خودت‏ قيام كني و حق خودت را بگيري.
جمله‏اي است كه علي(ع) در نامه معروف خودشان به مالك اشتر، از پيغمبر(ص) نقل مي‏كند، مي‏فرمايد: «فاني سمعت رسول الله(ص) يقول في غير موطن: لن تقدس امة حتي يؤخذ للضعيف حقه من القوي غير متتعتع»(2) هيچ امت و قومي به مقام قداست و تقديس و به تعبير ما به مقام ترقي و رقاء نمي‏رسد مگر آنكه قبلا اين مرحله را گذرانده باشد كه ضعيف در مقابل قوي بايستد و حق خود را مطالبه كند، بدون آنكه زبانش به لكنتي بيفتد.
يعني اسلام آن ضعيفي را كه حق خود را نمي‏تواند مطالبه كند، به رسميت نمي‏شناسد. جامعه اي كه در آن، ضعفا آنقدر ضعيف النفس باشند كه نتوانند حقوق خود را مطالبه كنند، يك‏ جامعه اسلامي نيست. مردهاي برتر خودمان درگذشته چگونه بوده‏اند؟ اصلا خود پيغمبر(ص) چگونه انساني است؟ يكي از مشخصات پيغمبر(ص) قوت روحي و قدرت‏ بدني، هر دو است. قوت روحي پيغمبر را تاريخ زندگي ايشان نشان مي‏دهد.(3)
- طريقۀ آموزش دفاع در برابر توهين و تضييع حق به كودكان:
كودكانتان بايد با ديدن رفتار صحيح و مهربان گونۀ شما در مقابل توهين ديگران، عكس العملي نشان نداده و بدون هيچ گونه حساسيتي از كنارش رد شوند. اگر نگاهي به سيره و روش معصومين(ع) كه براي ما الگويي كامل هستند، بيندازيد، متوجه خواهيد شد كه آنها در مقابل استهزاء و توهين ديگران نه تنها عكس العمل منفي نشان نمي دادند، بلكه با مهرباني تمام درصدد رفع مشكل آنها بر مي آمدند. سعي كنيد با يادآوري مرام اهلبيت(ع)، اين سيره و روش را در آنها نهادينه كنيد.
اما در مورد تضييع حق هم لازم به يادآوري است كه اين مسأله نياز به شفاف سازي دارد و نمي توان به صورت مجمل و سربسته برايشان بيان كرد. براي آنها توضيح دهيد كه در ابتداي راه از شما مشورت بگيرند و در مراحل بعد با ياد گرفتن اصول و معيارهاي برخورد، خودشان به صورت مستقل عمل كنند. براي آموزش گرفتن حق، در ابتدا بايد حقوقشان را مطرح كنيد و روش برخورد را هم تبيين كنيد.
پي نوشت ها:
1. براي اطلاعات بيشتر: ر.ك: اخلاق در قرآن، ج3، محمد تقي مصباح يزدي.
2. نهج البلاغه، ترجمه: فيض الاسلام، ص1021، نامه53.
3. انسان كامل، شهيد مرتضي مطهري، قم، انتشارات صدرا، ص 236 و 237.
موفق باشید.