فقهی

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
پرسش گر گرامي حرف شما نسبتا درست است، يعني در ادعيه و اذكار و نمازهايي كه از طرف معصوم به ما رسيده است، بايد طبق دستور رفتار كرد، اين دستورات از طرف اهل بيت، دقيقا مانند دادن آدرس يك گنج مي باشد، وقتي به ما مي گويند 200 قدم به سمت راست برو و همان جا زمين را بكن تا به گنجي برسي، اگر يك قدم كم يا زياد كني و 201 قدم برداري يا 199 قدم برداري و زمين را بكني به گنج نمي رسي. در دعاها و اذكاري كه اثراتي براي آن گفته شده مانند برآورده شدن حاجت يا اثرات ديگر مانند دفع سحر يا حرز هاي مخصوص يا دعاهايي كه براي مريضي ها وارد شده است، اگر يك كلمه زياد يا كم كنيم، به آن اثر ذكر و دعا كه نوعي گنج معنوي است دست پيدا نمي كنيم.
تعداد، در دعاها حكم دندانه ي كليد دارد كه به زياد يا كم نمودن آن، در باز نمى شود، تحقيقاً عرض مي كنم كه در تعداد و عدد ادعيه و اذكار ، اسرار و رموزي نهفته و بدون شك آثار خاص بر آن مترتب است كه اگر ما بخواهيم به آن آثار نائل گرديم مي بايست همانطوري كه نقل شده بخوانيم نه يك حرف كم و نه يك حرف بيش، اگر كه مي بينيم در تسبيحات حضرت فاطمه زهرا (س) هر ذكر، عددي مخصوص به خود دارد يا در دعاي كميل يكجا فراز “ياربّ” ۱ بار گفته شده و جايي ديگر همين فراز ۳ بار ذكر شده حتماً حساب و كتابي محفوظ دارد، لذا محروميت ما از درك علت و حكمت آن عددها، نمي تواند مجوّز دخل و تصرف و نيز حذف و اضافه ما در تعداد فرازهاي دعاها باشد. خوب است بدانيم علماء علم اخلاق، دعاها را به دارو تشبيه كرده اند كه بايد آن چنان كه دكتر تجويز كرده، خورده شود و كم و زياد كردن آن، اگر اثر معكوس و مُخرّب نداشته باشد لاأقل اثر گذاري را كم مي كند.
در روايتي آمده كه امام صادق(ع) فرمود: گاهي گرفتار مي شويد و هيچ ياور و راه نجاتي نمي يابيد. در اين حال، دعاي غريق را بخوانيد و بگوييد: “يا اللهُ يا رَحْمنُ يا رَحِيمُ يا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبي عَلَي دِينِكَ” عبدالله بن سنان مي گويد من دعا را اين گونه خواندم: “يا اللهُ يا رَحْمنُ يا رَحِيمُ يا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ و الأبصار ثَبِّتْ قَلْبي عَلَي دِينِكَ” و عبارت “و الابصار” را در آن اضافه كردم ، كه امام صادق عليه السلام فرمود: إن الله عز و جل مقلب القلوب والابصار، ولكن قل كما أقول لك: “يا مقلب القلوب ثبت قلبي على دينك”. يعني به راستي كه خداي عزّوجل مقلب القلوب و الابصار است (يعني جمله اي كه اضافه كرده اي، از لحاظ معنا درست است)، اما آن‌چنان كه من گفتم بگو (و چيزي اضافه يا كم نكنيد) راوي مي گويد دوباره حضرت دعا را تكرار فرمودند كه: “يا اللهُ يا رَحْمنُ يا رَحِيمُ يا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبي عَلَي دِينِكَ” يعني «اي خدا اي رحمان اي رحيم اي مقلب قلوب ! قلب من را در دينت ثابت و مستحكم بدار.»(1)
حضرت امام جعفر صادق(ع) اين چنين درس امانت‌داري در نقل حديث و دعا و پرهيز از بدعت و كم و زياد كردن عبارات معصوم را به شاگردش عبدالله ابن سنان دادند …
پس اصل در همه دعاها اين است كه طبق دستور دعا خوانده شود و كلمه اي كم يا زياد نگردد، حتي ما در دعاها و زيارت ها از افعال امام نيز تبعيت مي كنيم، مثلا در زيارت اهل بيت عليهم السلام مي بينيد كه نوشته شده برو بالاي سر اين دعا را بخوان، بعد از نماز اين ذكر را بگو، برو پايين پا پشت به قبله اين دعا را بخوان، همه اين ها كارهايي است كه امام معصوم انجام مي داده يا امام اين گونه به ما دستور داده است. يا در دعاي عهد دستوري داريم كه در كتاب مفاتيح الجنان شيخ عباس قمي (ره) آمده و آن اين كه: در آخر دعا سه بار بادست راست روي ران پا مي زنيم و مي گوييم العجل العجل يا مولاي يا صاحب الزمان كه اين كار هم از طرف اهل بيت به ما رسيده است. پس نه تنها در دستور دعا بايد عين آن چه معصورم فرموده را بدون كم و زياد بگوييم، بلكه در افعال هم از افعال آن ها تبعيت مي كنيم. و اگر كسي در دعاها به نيت ورود كلمه اي را زياد يا كم كند حتما بدعت در دعا آورده است و اين كار جايز نيست.
اما مثالي را كه شما ذكر كرديد مثل 9 بار گفتن يا رب كه از طرف برخي مداحان تكرار مي شود و يا برخي فراز هاي دعا را كه تكرار مي كنند، نمي توان به سرعت آن ها را محكوم كرد، اگر كار آن ها بدون نيت ورود باشد و رجاءً باشد اشكالي ندارد، و غالبا هم كسي نيتش از تكرار اين نيست كه دستور دعا اين گونه است، و فقط رجاءً و به اميد ثواب بيشتر برخي كلمات را تكرار مي كنند، كه اين اشكالي ندارد. اگر چه بهتر است خود دعا را بخوانند.
اما در اذكار و نماز ها و دعاهايي كه اثرات خاصي بر آن ها بار شده بايد عين دستور را انجام دهند تا اثرات آن را ببينند و حتي رجاءً هم نبايد كلمه اي كم يا زياد كنند.
پي نوشت:
1. شيخ صدوق، كمال الدين، دار الكتب الإسلاميه قم، 1395 ه.ق، ص 352.
موفق باشید.