آیا شوخی کردن جهت درست کردن اوقات خوش گناه است

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
اسلام، شوخي را تا زماني تأييد كرده است كه با گناه ديگري مانند تحقير،‌ تمسخر، افترا، غيبت و مانند آن همراه نباشد. رسول گرامي اسلام با سفارش ياران خود به شوخ طبعي، به مقدار ضرورت، خود نيز با آنان شوخي مي‌كردند.
تبسم، بهترين نشانه شادي و نشاط است. چهره رسول الله(ص) نيز هنگام ديدار ياران بيش از ديگران شاداب و خندان مي‌نمود و گاه چنان مي‌خنديد كه دندان‌هاي مباركش نمايان مي‌شد.
اما همين پيشوايان هرگز شخصيت جدي خود را در ميان بذله گويي هاي فراوان مدفون نمي كردند و شاد شدن و خنديدن را بهانه اي براي ارتكاب محرمات قرار نمي دادند.
- ستايش مزاح و شوخي از ديدگاه معصومين(ع):
درباره شوخي و مزاح در اسلام سفارشاتي شده است از جمله از امام صادق(ع) روايت شده كه فرمودند هيچ مؤمني نيست مگر اينكه در او "دعابه" باشد، راوي سؤال كرد دعابه چيست؟ حضرت فرمودند:"مزاح".(1) در كتاب هاي روايي ما احاديث زيادي براي استحباب مزاح و شوخي وارد شده است.(2)
يونس شيباني از امام صادق(ع) نقل كرده است كه آن حضرت پرسيد چگونه است شوخي و مزاح كردن شما با ديگران؟ گفتم اندك است. حضرت با لحني عتاب آميز فرمود چرا با ديگران مزاح و شوخي نداريد، شوخي و مزاح بخشي از خوشرفتاري و حسن خلق است. و در ادامه اين حديث حضرت فرمودند: پيامبر(ص) هم با افراد شوخي مي كرد و مي خواست كه آنها را شادمان كند.(3)
نمونه هايي كه از مزاح ها و رفتارهاي لطيفه آميز حضرت رسول(ص) روايت شده نشان مي دهد كه حضرت در عين حالي كه خوش اخلاق و گشاده رو و بذله گو بودند از مرز حق و سخن حق فراتر نمي رفتند و شوخي هاي حضرت باطل و لغو و ناروا نبود. چنانكه فرمودند: "من مزاح مي كنم ولي جز حق نمي گويم."(4) اين سخن هم نشان دهنده مزاح در سيره رسول خدا است هم بيان حد و مرز آن.
- حاصل سخن اينكه:
1- در متون ديني و روايي، با برخورد به ظاهر متفاوت پيشوايان معصوم با مقوله مزاح مواجه مي شويم. آن بزرگواران گاهي مزاح و شوخي را ستوده و به آن دستور داده اند و گاهي نكوهش كرده و مردم را از آن بازداشته اند. در جايي كه خود مزاح كرده اند و موجبات شادي اشخاصي را فراهم آورده اند و در جايي مؤمنان را از پيامدها و بازتاب هاي منفي آن بر حذر داشته اند.
2- در يك تقسيم بندي، مي توان گفت شوخي و مزاح بر دو گونه است: شوخيهاي بجا و شوخيهاي نابجا
شوخيهايي مفسده انگيز، گناه آلود، تمسخرآميز، غيراخلاقي و ... مصاديقي براي مزاحهاي نابجا هستند و شوخيهايي سالم كه ائمه و اولياء دين نيز بدان توصيه و مبادرت داشتند مصداقي براي شوخيهاي سالم و بجا مي باشند. بنابراين تنها شوخيهاي سالم و بجاست كه مورد تأييد و سفارش دين اسلام است و بس.
-مزاح ممدوح و شوخي بايد ويژگي هاي زير را داشته باشد:
1. دوري از افراط و تفريط ؛
همان گونه كه گرفتگي و عبوس بودن و ناراحت و مغموم به نظر رسيدن مذموم است (تفريط) زياده روي در شوخي(افراط ) نيز دل را مي ميراند و از خدا غافل مي سازد. بنابراين اگر در شوخي زياده روي نباشد و به حد افراط نرسد، اشكال ندارد.
2. از مدار حق تجاوز نكند و به سخنان باطل و ناروا كشيده نشود.
3. شوخي نبايد با گناه و معصيتي مانند اذيت و آزار مؤمن، غيبت، تهمت، فحش، توهين، دروغ، تحقير و تضعيف ديگران همراه باشد.
پي نوشت ها:
1. كليني، اصول كافي، دارالكتب الإسلاميه، چاپ ششم، 1375ش، ج 2، ص 664.
2. شيخ حر عاملي، ج 12، وسائل الشيعة، ص 112، باب استحباب مزاح و ضحك.
3. وسائل الشيعة، ج 12، ص 114، حديث 15794 و سنن النبي، علامه طباطبايي، ص 60.
4. مجلسي، بحارالانوار، دار احياء التراث العربي، چاپ دوم، 1403ق. ج 16، ص 117.
موفق باشید.