غیبت

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
پرسشگر گرامي! نوع و محتواي پرسش شما نشان دهنده فهم و فرهيختگي و دينداري و تقواي شما است. حقيقت اين است كه دينداري و پايبند بودن به همه ضوابط ديني در اين عصر و زمانه كارانسان هاي پاك، مهذب و خودساخته، با ورع و منتظران واقعي امام زمان(عج) است. آنان كه مواظب و مراقب هستند كه سكوت و سخن شان، و نشستن و برخاستن شان، و ايستادن و حركت شان، خواب و بيداري شان براي خدا باشد، و سبب خشنودي امام زمان شان گردد.
عزيز گرامي ! چرا سعي نكنيم آن انسان با ورع و منتظر واقعي من و شما باشيم ؟! قبول داريم سخت است، ليكن سختي ها و زحمت ها در برابر آن مقصد عالي و هدف متعالي چيزي نيست. گاهي خودت با خدا و گاهي هم وجدانت خلوت كنيد، عواقب و نتايج كاري را كه انجام مي دهيد و يا مي خواهيد انجام دهيد، ارزيابي كنيد. مثلا ببينيد بازگو كردن عملكردهاي خانواده همسرت يا هر كسي ديگر چه نتيجه اي دارد؟ آيا جز تيره كردن دل هاي شما، و ايجاد كينه و غُصه و تشديد ناراحتي، و گِل آلود ساختن فضاي روابط نتيجه ديگري دارد؟ اين گونه كارها معمولا غيبت حرام شمرده مي شود. اين گونه گفتگوها خلاف ورع و تقوا و پيروي از شيطان است. قرآن كريم مي فرمايد: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ وَ مَنْ يَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّيْطانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَر(1) اي كساني كه ايمان آورده ايد ! از گام هاي شيطان پيروي نكنيد. هر كسي از گام ها (و نقشه هاي) شيطان پيروي كند، (شيطان گمراهش مي كند، زيرا ) او به فحشا و گناهان فرمان مي دهد. چون شيطان دشمن انسان است.(2) ورود در اين گونه گفتگوها قطعا پا گذاشتن روي جاي پاي شيطان است. قرآن مي فرمايد: إِنَّما يُرِيدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ (3) قطعا شيطان مي خواهد (از هر طريقي شد، غيبت كردن و يا درد دل گفتن هايي كه بازگوكننده اخلاق يا رفتارهاي ناخوشايند طرف مقابل باشد) بين شما (انسان ها) عداوت و دشمني و كينه ايجاد كند. بنابراين خير و صلاح دين و دنياي شما اين است كه كارشان را به خدا بسپاريد، تا خداوند به شما پاداش صبر و تقوا و به آنان نيز جزاي عمل شان را بدهد. ظرفيت تحمل و ميزان ورع و تقواي خود را بالا ببريد، و از بازگو كردن كاركردهاي زشت و اخلاق و رفتارهاي نا پسند و خلاف شرع ديگران (خانواده همسر يا ديگران) خود داري كنيد. زيرا اين كار علاوه بر تشديد و گسترش كينه و دشمني ها، نا خواسته يك هديه بزرگي است به آنان، و دشمني با خودتان است. زيرا با ادامه اين كار، گناه آنان از نامه عمل شان پاك مي گردد، و در نامه عمل شما ثبت مي گردد. يعني به كسي كه نزد شما منفور است، با غيبت كردن، نه تنها بيشترين محبت را به آنان مي كنيد، بلكه حاضر شديد به هر قيمتي شده با ايثار جان و هستي خود آنان را به بهشت بفرستيد، و خود به جاي آنان به جهنم برويد! به نظر شما اين كار عاقلانه است؟
براي پيدا كردن انگيزه قوي جهت ترك غيبت لازم است آثاري كه غيبت بر سرنوشت مادي و معنوي، دنيوي و اخروي انسان مي گذارد، شناخته شود، سپس ريشه‌ها و عواملي كه باعث بروز غيبت يا تقويت اين شجره خبيثه مي‌گردد، مورد بررسي قرار گيرد. در اين صورت انگيزه براي ترك گناه كبيره غيبت قوي و تشديد مي شود. زيرا چگونه ممكن است انسان به خدا و قيامت اعتقاد داشته باشد و با خواندن آيات و روايات مربوط به غيبت و تدبر و تفكر درآن ها از خواب غفلت بيدار نگردد و خود را هم چنان به آتش جهنم و غضب پروردگار نزديك كند؟ غيبتي كه همانند خوردن گوشت مرده غيبت شونده است. خداوند فرموده: وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَ يُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحيمٌ (4)؛ از يكديگر غيبت ننماييد. آيا يكى از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده‏اش را (يعني گوشت مرده كسي را كه غيبتش را مي كنيد) بخورد؟ بى‏ترديد [از اين كار] نفرت داريد، و از خدا پروا كنيد كه خدا بسيار توبه‏پذير و مهربان است.
غيبتي كه پيامبر اكرم(ص) گناهش را شديدتر از زنا دانسته، و فرموده است . َ يَا أَبَا ذَرٍّ إِيَّاكَ وَ الْغِيبَةَ فَإِنَّ الْغِيبَةَ أَشَدُّ مِنَ الزِّنَا؛ (5)
اي اباذر! از غيبت دوري كن، چرا كه همانا غيبت (گناهش ) شديدتر از زنا است.
غيبتي كه انسان اگر توبه نكند، جهنمي مي شود، همان طور كه در حديث آمده: َ رُوِيَ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَالَ لِمُوسَى مَنْ مَاتَ تَائِباً مِنَ الْغِيبَةِ فَهُوَ آخِرُ مَنْ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ وَ مَنْ مَاتَ مُصِرّاً عَلَيْهَا فَهُوَ أَوَّلُ مَنْ يَدْخُلُ النَّار ؛(6)
خداوند تعالي به موسي(ع) فرمود: غيبت كننده، اگر توبه كند، آخرين كسي است كه وارد بهشت مي‌شود. اگر بدون توبه بميرد، اولين كسي است كه داخل جهنم مي‌گردد.
راه مبارزه با بيماري غيبت:
بهترين راه براي از بين بردن معلول، مبارزه با علت است. علل و عوامل غيبت فراوان است. در ذيل به برخي از آن‌ها اشاره مي‌شود:
1ـ سوء ظن و بدگماني:
از قرآن استفاده مي‌شود كه يكي از عوامل گرايش به غيبت، سوء ظن به ديگران است. بدگماني يا سوء ظن علاوه بر اين كه انسان را آلوده مي‌كند، جامعه را نيز به فساد و تباهي مي‌كشاند، ‌زيرا شخص بدگمان،‌سوء ظن خود را به افراد ديگر منتقل مي‌كند. به تدريج چيزي را كه اساس و پايه‌اي جز شايعه يا برداشت نادرست نداشت، به صورت امري قطعي و مسلّم در ميان مردم منتشر مي‌سازد.
2ـ تجسس در امور مردم:‌
اگر مي‌خواهيد غيبت نكنيد، بايد سوء ظن و بدگماني نسبت به مردم نداشته باشيد. اگر مي‌خواهيد گرفتار بدگماني نشويد، بايد در امور مردم تجسس نكنيد، زيرا سوء ظن و تجسس در يكديگر تأثير متقابل دارند. گاهي تجسس باعث سوء ظن است و گاهي سوء ظن منشأ تجسس مي‌شود. از اين رو قرآن براي از بين بردن غيبت به عنوان معلول، دستور داده با علت (يعني سوء ظن و تجسس) مبارزه شود:
يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً؛ (7)
اي كساني كه ايمان آورده ايد، از بسياري از گمان‌ها بپرهيزيد، چرا كه بعضي از گمان‌ها گناه است و هرگز در كار ديگران تجسس نكنيد... بعضي از شما از بعضي ديگر غيبت نكنيد.
3ـ همرنگي با دوستان و جماعت:
يكي از انگيزه‌هاي غيبت، موافقت با دوستان و هم نشينان است. عده اي براي گرم نگه داشتن مجلس و جلب رضايت و افكار همراهان، بند كيسه غيبت را مي گشايند، گاهي به عنوان درد دل، و بيان مشكلات و گرفتاري هااز اين و آن غيبت مي كنند، گاهي به هرزه گويي و بدگويي و تمسخر ديگران در غياب آنان مي‌پردازند كه چند گناه را با هم جمع مي‌كنند و شعارشان اين است:‌ خواهي نشوي رسوا، هم رنگ جماعت شو.
4ـ خودستايي و مباهات و فخر فروشي:
برخي براي آن كه اظهار وجود كنند و فضل و كمال خود را به رخ بكشند، ‌ديگران را كوچك مي‌شمارند و از آنان بدگويي مي‌كنند. قرآن مي‌فرمايد: "فلا تزكوا أنفسكم هو أعلم بمن اتقّي؛(8) خودستايي نكنيد، چرا كه خداوند پرهيزكاران را بهتر مي‌شناسد".
مهم ترين عاملي كه در مبارزه با عوامل فساد و بيماري‌هاي معنوي و نفساني مؤثر و كارساز است، عنصر ايمان است. تقويت ايمان به خدا و روز حساب، باعث خوف و خشيت، از عذاب شديد الهي، اجتناب از همه گناهان و معاصي، پيدايش روح تواضع و تسليم و تهذيب نفس و تزكيه و اعتلاي روح مي‌گردد. جهت اطلاع بيشتر به كتاب هاي زير رجوع شود .
1- كتاب چهل حديث، امام خميني
2-اخلاق، سيد عبدالله شبّر، ‌ترجمة‌ محمد رضا جباران
3-گناهان كبيره، آيت الله سيد عبدالحسين دستغيب
پي نوشت ها:
1. نور (24 )، آيه 21.
2. يوسف (12)، آيه 5.
3. مائده (5)، آيه 91.
4. حجرات(49)آيه12.
5. محمد بن الحسن الحر العاملي، وسائل الشيعه، مؤسسه آل البيت، قم، 1409 ه.ق، ج12، ص280.
6. المحدث النوري، مستدرك الوسائل، مؤسسه آل البيت، قم، 1408 ه.ق، ج9، ص126.
7. حجرات، آيه 12.
8. نجم (53)، آيه32‌.
موفق باشید.