با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
براي پاسخ به اين سوال لازم است ابتداء فرايند كشف احكام الهي از جمله حكم نماز جمعه، نماز عيد فطر و...در زمان غيبت روشن شود.
اجتهاد به عنوان يكي از مهمترين راهكارهاي دين اسلام براي مواجهه با پديده هاي جديد و كشف قوانين متحول در فقه اسلامي تعبيه شده است كه بر اساس آن خود اجتهاد يك مفهوم نسبي و متكامل بوده كه در هر عصر و زماني بينش و درك مخصوصي ايجاب مي كند.
شيعه اجتهاد را براي عالمان ديني به عنوان نائبان امام معصوم در عصر غيبت پذيرفته است. اما در عين حال به علت عدم دسترسي مستقيم به امام (ع) معصوم ناچار است احكام الهي را از طريق منابع و مدارك منتسب به معصومين اخذ كند از اين رو فقهاء در فهم احكام از روايات، با مشكلاتي روبرو هستند مثلاً ممكن است فقيهي، شخصي را كه در سند روايتي آمده ثقه و قابل استناد بشمارد، در صورتي كه همين راوي را فقيهي ديگر اصلاً معتبر ندانسته و به روايت او عمل نكند و اين منشأ اختلاف احكام مي شود.
و يا در برخي از متون روائي، عباراتي بكار مي رود كه گرچه در زمان معصومين (ع) احتمالاً معناي آن واضح و روشن بوده است. ولي در حال حاضر يعني زمان غيبت معناي روشني از آن بدست نمي آيد، مثل لفظ "غنا" كه مفهوم مبهمي دارد و براي آن مصاديق متعددي بيان مي شود، اين موجب اختلاف در فتاوا مي شود. البته علت هاي ديگري نيز وجود دارد كه براي رعايت اختصار از ذكر آنها خود داري مي كنيم.
مطابق بيان مذكور روشن مي شود كه نه تنها در حكم نماز جمعه، بلكه در برخي ديگر از احكام، احتمال اختلاف وجود دارد كه بر اساس آن مرجع تقليدي با رجوع به منابع ديني مثلاً حكم وجوب يا استحباب نماز جمعه و... را برداشت كند. ولي مرجعي ديگر مطابق برداشت كلي خود، نماز جمعه در عصر غيبت را حرام بداند يا مرجعي بر اساس روايتي مثلاً حكم به استحباب نماز عيد فطر دهد و ديگري روايت مورد استفاده شده مرجع قبلي را ضعيف دانسته و فتوائي ديگر صادر كند.
ولي در عين حال نوع مراجع نماز جمعه در عصر غيبت را مستحب و واجب تخييري و نماز عيد فطر و قربان را غير واجب مي دانند، اما براي دليل مستحب بودن نماز جمعه بايد گفت:
نماز جمعه با حصول شرائط آن به دليل آيه 9 سوره جمعه واجب است:يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ "(1) اى كسانى كه ايمان آوردهايد! هنگامى كه براى نماز روز جمعه اذان گفته شود، به سوى ذكر خدا بشتابيد و خريد و فروش را رها كنيد كه اين براى شما بهتر است اگر مىدانستيد.
همچنين در برخي از روايات نيز به وجوب آن اشاره شده است در روايتي از امام علي(ع) نقل شده است كه فرمود" ...صَلَاةٌ وَاحِدَةٌ فَرَضَهَا اللَّهُ فِي جَمَاعَةٍ وَ هِيَ الْجُمُعَة..."(2) نمازجمعه نمازي است كه خداوند آن را به جماعت واجب گردانيده است.
اما در عين حال برخي ديگر از اخبار وجوب آن را منوط به حضور امام دانسته اند در روايتي از امام باقر (ع) نقل شده است كه فرمود"... صَلَاةُ الْجُمُعَةِ فَرِيضَةٌ وَ الِاجْتِمَاعُ إِلَيْهَا فَرِيضَةٌ مَعَ الْإِمَام ..."(3) نماز جمعه و اجتماع بر نماز جمعه با وجود امام واجب است.
از جمع اين دو دسته روايات و ادله، نوع فقهاي عظام نتيجه گرفته اند كه نماز جمعه در زمان حضور امام (ع) واجب و در غيبت امام مستحب است.
همين نحو استدلال در مورد نماز عيدين هم جاري است. از طرفي حكم اولي نماز عيد بنا به آيات و روايات وجوب است از امام صادق (ع) نقل شده است كه فرمود: صَلَاةُ الْعِيدَيْنِ فَرِيضَة ..."(4) نماز دو عيد(عيد فطر و قربان) واجب است
از طرف ديگر در بعضي روايات وجوب آن مشروط به حضور امام معصوم (ع) شده است كه در جمع بين اين روايات نوع فقها به استحباب آن در زمان غيبت فتوا داده اند. به هر حال برداشت اين حكم از منابع در حوزه تخصص مراجع است و ورود افراد غير كارشناس در اين حوزه و ادعاهاي بي اساس و غير كارشناسانه ارزش علمي ندارد.
پي نوشت ها:
1.جمعه (62)آيه 9.
2. شيخ صدوق، امالي، چ اعلمي، بيروت 1400 ه ق، ص 390.
3. همان، ص 485.
4. شيخ صدوق، من لايحضره الفقيه، چ جامعه مدرسين، قم، 1413 ه ق، ج 1، ص 504.
موفق باشید.
