خودشناسی

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
بيان دو نكته را پيش از هر سخني بر خود لازم مي دانيم. نخست تولد دختر عزيز و مادر شدن تان را به شما تبريك مي گوييم. در روايات آمده است: دختر نشانه رحمت خدا است. ان شاء الله با آمدن اين دختر، زندگي و خانه تان پُر از نور و رحمت خدا گردد، و روحيه شما نيز به تدريج تغيير كند ، شادي و نشاط ، خوشحالي و خوشبختي براي هميشه همراه و قرين تان باشد.
نكته دوم و مهم اين است كه توجه داشته باشيد كه خداوند بندگان خود را خيلي دوست دارد. ميزان علاقه و محبت خداوند نسبت به بندگانش بيشتر از هر چيزي است كه ما تصور مي‏كنيم. او نه تنها بندگان مؤمني مثل شما را دوست دارد. بلكه بندگان گناهكاري را كه راه توبه را در پيش گيرد، دوست دارد. در حديث قدسي آمده است كه خداوند به حضرت داود پيامبر(ع) فرمود: اي داود ! اگر گناه كاراني كه به من پُشت كردند، و دستوراتم را اجرا نكردند، بدانند چه قدر دوست شان دارم، و چگونه منتظرم كه گناه را ترك كنند، و به سوي من برگردند، و با من رفيق و دوست شوند، آن چنان عشق و علاقه به خدا وجودشان را فرا مي گيرد، كه از شدت شوق و شادي جان خواهند داد. بعد فرمود: اي داود! وقتي من بندگان گناه كار خود را اين قدر دوست مي دارم، پس خود بدان كه بندگان مؤمن و توبه كنندگان از گناه را چه قدر دوست دارم !(1)
اما در مورد ترس: ترس بر دو قسم است: ترس معقول يا هنجار و ترس موهوم يا نا بهنجار.
ترس معقول ترسي است كه در آن وقوع يك خطر واقعي وجود داشته باشد. در اين ترس، هيچ گونه سرزنشي متوجه شخص نمي‏گردد، بلكه از اين جهت كه از يك امر خطرناك ترسيده و پرهيز نموده است مورد تأييدو تحسين ديگران قرار مي‏گيرد. مثلاً اگر كسي از ترس مواجه شدن با يك حيوان درنده و خطرناك از رفتن به داخل باغ وحش يا جنگل خاصي خودداري كند، هيچ كس او را بابت اين ترس سرزنش نمي‏كند، بلكه اگر او به اين ترس اعتنا نكند و خود را در موضع خطر قرار دهد مورد سرزنش افراد عاقل قرار مي‏گيرد.
اما ترس موهوم يعني درواقع خطري انسان را تهديد نمي‏كند ولي خيالپردازي ها و توهمات انسان به گونه‏اي است كه او خود را مواجه با خطر مي‏بيند. مانند شخصي كه از تاريكي مي‏ترسد و گمان مي‏كند خطري در تاريكي او را تهديد مي‏كند، در حالي كه مي‏داند در آن مكان تاريك هيچ چيز خطرناكي وجود ندارد.
« ترس زاييدة تلقين و تخيلات ذهني است. رفع آن با اصلاح ذهن و فكر و گرايش دادن آن به سمت واقع بيني امكان پذير است. براي اصلاح ذهن و فكر بايد اقدامات زير را انجام داد.
1-تلقين مثبت 2- تقويت اراده و خودباوري 3- خود اشتغالي و پرهيز از افكار مزاحم 4- تقويت مباني اعتقادي و ارتباط با خدا.
براي تحقق چهار امر ذكر شده و رسيدن به ذهن مثبت گرا و خالي از اضطراب و استرس لازم است به توصيه هاي زير عمل كنيد.
1- هر روز به آرامي از خواب بيدار شويد يعني با بيدار شدن از خواب بلافاصله و با عجله از رختخواب جدا نشويد، بلكه سعي كنيد يكي دو دقيقه در رختخواب بمانيد ابتدأ نفس عميق بكشيد، و با نام و ياد خدا روز را شروع كنيد.
2- تلقين مثبت يا ارتباط با خويشتن: ارتباط خودتان را با خودتان گسترش دهيد. به خود بگوئيد وتلقين كنيد" همان قدر كه با ديگران مهربان هستم، به خود نيز محبت مي‏كنم". ترسيدن نوعي نا مهرباني و ظلم به خودم است پس نبايد بترسم.
3- ورزش روزانه را فراموش نكنيد. اگر براي تان ممكن است ، به سالن ورزش بانوان برويد، و در جمع بانوان ديگر ورزش دسته جمعي داشته باشيد.
4- با افراد شاد و با نشاط و اميدوار به زندگي و پيشرفت ، و به لطف و رحمت خدا بيشتر رفت و آمد كنيد.و روابط خود را با دوستان منفي‏نگر و نااميد... كم و يا اصلا قطع كنيد.
5- مسافرت كوتاه مدت، و مهماني رفتن به منزل كساني كه علاقه خاصي نسبت به آنان داريد، هم چنين رفتن به مجالس شاد و هم صحبت شدن با افراد شاد تأثير مثبتي در ايجاد آرامش روحي دارد.
6- از رفتن به مكان ها، و مجالس پُر سر و صدا، يا جايي كه آهنگ هاي تند، و خشن نواخته مي شود، يا كارهايي انجام داده مي شود كه دوست نداريد، و يا افرادي هستند كه دوست نداريد آنان را ببينيد و يا با آنان روبرو شويد ، پرهيز كنيد.
7- به تغذيه‏ي خودتان و استفاده از سبزيجات، ميوه‏ها ،لبنيات و تنوع غذايي اهميت بدهيد.
8- برگ هاي گُل محمدي، بهار نارنج، گُل گاو زبان، وعرق بيد مشك براي رفع ترس و اضطراب مفيد هستند، به صورت شربت، يا دمكرده از آن استفاده كنيد. گاهي با يك مشت گلاب ناب سر و پيشاني خودرا مرطوب كنيد.
9- روز را با همان صورتي كه شروع كرده‏ايد، تمام كنيد پيش از اين كه بخوابيد سعي كنيد از خودتان راضي باشيد. اگر اشتباهي يا گناهي كرده‏ايد. اولا- سعي كنيد از آن به عنوان يك پُل و تجربه براي اصلاح خود استفاده كنيد، نه اينكه اشتباه گذشته، باعث خرابي آينده تان شود. ثانيا- از گناه خود توبه كنيد، و هر شب پيش از خوابيدن هفتاد مرتبه استغفر الله ربي و اتوب اليه بگوييد، به لطف و رحمت خداوند اميدوار باشيد.
10- روح انسان براي رهايي از هيجانات و استرس ها محتاج تكيه گا هي مطمئن است. داشتن عقائد صحيح از آن جمله است، اعتقاد توحيدي صحيح در مؤمن اين با ور را به وجود مي آورد كه ذره اي در عالم هستي مؤثر نيست، مگر به اذن خداي سبحان.
11- آنچه انسان را به آرامش ونشاط روحي نايل مي گرداند، قوّت وانرژي مي بخشد، عشق و دلبري مي آفريند، و از همه خستگي ها، استرس ها، اضطراب ها ،دغدغه ها، و بالاخره از همه هيا هوهاي جهان مادي دور نگه مي دارد، ايمان قلبي است. بنا براين، از يك سو بايد سطح معرفت عقلي و قلبي را افزايش داد، و از سويي ديگر آن چه را كه به آن «معرفت» حاصل شد، عمل كرد، تا نور حق در قلب تجلي يابد، و دل از همه نا هنجاري ها و دغدغه ها و ترس ها خلاص شود، و آرامش واقعي و ماند گار به دست آيد.
12- ارتباط خودتان را از طريق خواندن نماز و دعا و تلاوت قرآن با خداوند قوي كنيد. مخصوصا سوره «معارج» را كه براي كاهش ترس و اضطراب بسيار مفيد است، هر شب بخوانيد. (2) هميشه به خودتان بگوئيد خداوند مرا دوست دارد، و مرا از لطف و كمك‏هاي خود بهرمند مي سازد.
13- در اوقات فراغت درباره‏ي نعمت‏هاي مادي و معنوي خدا و الطاف خاص او فكر كنيد، و از خداوند و ائمه اطهار(ع) كمك بطلبيد، چه آن كه ذكر خدا آرام‏بخش است.
14- خواندن دعاهاي زير براي رفع و دفع ترس و بيماري هاي روحي و رواني و دور كردن شيطان و وسوسه هاي او مفيد است.
1- سحر خيزي ونماز شب سبب صحت و سلامتي جسم و آرامش روح وروان ومايه صلابت عزم و اراده مي گردد.(3)
2- ذكر خدا مخصوصا « بسم الله الرحمن الرحيم و لا حول ولا قوه الا بالله العلي العظيم»، خواندن سوره حمد و قل هوالله احد و سوره هاي ناس و فلق و گفتن اذان است. (4)
3- پايبندي به خواندن نمازهاي واجب در اول وقت، و خواندن آيت الكرسي و سوره هاي توحيد و فلق و ناس بعد از هر نماز واجب.
4- براي دفع شر شيطان و چشم زخم، و آثار حسادت افراد حسود و مانند آن، آيه: إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوى‏ عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثا وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِأَمْرِهِ أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ تَبارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمِينَ ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ وَ لا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِنَ الْمُحْسِنِينَ (5) را هر روز بخوانيد
1- «تَوَكَّلْتُ عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لَا يَمُوتُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيُّ مِنْ الذُّلِّ وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيرا».(6)
2-امام صادق(ع)فرمود: براي دور كردن شيطان از خود دست بر سينه خود بگذار و سه مرتبه بگو: « بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ اللَّهُمَّ امْسَحْ عَنِّي مَا أَحْذَر» بعد دست بر شكم خود بكش.(7)
پى نوشت ها:
1. شيخ محمد بهاري، تذكره المتقين، ص101.
2. سيد هاشم بحراني، تفسير البرهان، ناشر: بنياد بعثت ، تهران سال 1416 ق، ج 4، ص 445.
3. شيخ طوسي، التهذيب، دار الكتب الاسلاميه – تهران، 1365 ش، ج 2، ص 121.
4. علامه مجلسي، بحار الانوار، مؤسسه الوفاء بيروت – لبنان، سال انتشار 1404 ق، ج 60، ص 268.
5. شيخ صدوق، الفقيه، انتشارات جامعه مدرسين قم، سال انتشار 1413 ق، ج 2، ص 541.
6. شيخ كليني، الكافي، دار الكتب الاسلاميه، تهران، ش 1365، ج 2، ص 551.
7. باب سيم فهرست كتاب باقيات الصالحات كه در حاشيه مفاتيح الجنان حاج شيخ عباس قمي ذكر شده است.
موفق باشید.