كار فرهنگي

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
پرسش شما را در چند بخش جداگانه پاسخ مي دهيم:
1- اهميت و ضرورت مسأله:
با توجه به اينكه يكي از اساسي ترين محورهاي رسالت انبياء تربيت ديني صحيح مردم بوده است، لذا با توجه به حساسيت هاي آموزش و نهادهاي آموزشي در ارتقاي معارف دين، مسئولان و كارشناسان آموزشي، تربيت ديني صحيح را مستلزم داشتن شيوه هاي نوين آموزشي دانسته و در اين بين آموزش و پرورش را مؤثرترين نهاد آموزشي در تربيت ديني افراد اعلام كردند. بدون ترديد يكي از مؤثرترين راههاي ترويج معارف ديني در سطح جامعه، آموزشهاي مهارتي از طريق نهادهاي فرهنگي و تربيتي، به وِيژه آموزش و پرورش است.
2- عوامل مؤثر در جذب دانش آموزان به مسايل ديني و مذهب:
در زمينه شيوه هاى جذب نوجوانان به مذهب، توصيه هايى در ارتباط با خود نوجوانان، خانواده و دوستان ضرورى است كه به اختصار به آن ها مى پردازيم:
در ارتباط با خود نوجوان:
الف. جهل زدايى از طريق والدين و مربيان و شناخت خداوند توسّط كتاب ها، مجلات، فيلم ها، دوستان و مانند آن؛
ب. ايجاد رغبت ازطريق برقرارى رابطه محبت آميز با نوجوان؛
ج. استفاده از شور و احساس مذهبى و شركت دادن نوجوان در مراسم مذهبى؛
د. ايجاد اعتقاد در نوجوان نسبت به نظارت مستمّر خدا بر اعمال همه انسان ها؛
هـ. استفاده از تفكّر انتزاعى نوجوان براى درك پديده ها و قدرت خداوند; مثل استفاده برهان نظم؛
و. يادآورى نعمت هاى خداوند; مثل سلامتى؛
ز. پاسخ به پرسش هاى نوجوان و مجهّز كردن او در دفاع از مذهب؛
ى. زمينه سازى براى خودسازى و خوديابى و محاسبه نفس و پرهيزگارى.
در ارتباط با خانواده:
الف. بُعد الگويى خانواده از اهميت خاصى برخوردار است؛ هر قدر آنان در اعتقادات و عبادات مستحكم تر باشند براى نوجوان بهتر است.
ب. ايجاد رابطه با نوجوان در محيط گرم خانواده به طور صميمى و نشان دادن محبّت در اين ارتباط ضرورى است.
ج. مسؤوليت پذيرى و تشخّص طلبى نوجوان به عنوان مشاور بودن براى والدين برحسب توصيه روايات الزامى است؛
د. نظارت هاى غيرمستقيم و مراقبت هاى غيرآشكار و دادن تذكرات به موقع و مخفى ـ نه رسواگرانه ـ موجب هدايت او مى گردد.
هـ. «سخن كز دل برآيد لاجرم بر دل نشيند.» بنابراين، بايد حرف و عمل والدين و مربّى يكى باشد.
3- تبليغ عملي از سوي الگوها:
زبان رفتار و زبان حال بسيار مؤثرتر از زبان گفتار است. عطش جوانان نسبت به مذهب در صورتي سيراب مي شود كه در جهت درست هدايت شود و صداقت و خلوص را در همه امور مشاهده كنند. جوانان تمام مسائل را زير ذره بين انتقاد و موشكافي خود قرار مي‌دهند و در اصول و بنيان هاي اعتقادي خود هيچ گونه تسامح و سهل انگاري را روا نمي دارند. اگر با ناهمخواني و تضادي در گفتار و عمل مذهبي روبه رو شوند، به دو صورت واكنش نشان مي‌دهند: يكي اين كه در اعتقاد خود سست شوند(و اين در صورتي است كه زمينه اعتقادي محكمي نداشته باشند) و ديگر اين كه صداي خود را به اعتراض بلند كنند و طالب جريان يافتن قوانين مذهبي در كليه شئون و امور باشند.(1)
عدم هماهنگي ميان گفتار و كردار، پندار و اندرز مربيان را بي اعتبار مي‌كند. امام صادق(ع) مي‌فرمايد:«به وسيله عمل خود راهنما و راهبر مردم به سوي فضيلت‌ها شويد و تنها دعوتگر زباني نباشيد.»(2)
4- به كارگيري روش هاي نو:
در حال حاضر با توجه به تغييرات پر شتابي كه در عرصه فرهنگ و ادبيات مخاطبين به ويژه بين نسل جوان ايجاد شده، براي جذب جوانان بايد ارائه پيام‌ها را متناسب با شعور حاضر و كنوني تنظيم كرد.
نسل كهن، بايد در بستر زمان حضور يابد و نيازهاي نسل نو جامعه را همواره در نظر داشته باشد. امام علي(ع) بر زمان شناسي در ارائه پيام تأكيد ورزيده و فرموده است: «فرزندانتان را به ادب خود مجبور نسازيد كه آنان پديده‌هاي زمان ديگر هستند.»(3)
استاد مطهري مي‌گويد: در هدايت و رهبري نسل قديم كه سطح فكرش پايين تر بود، ما احتياج داشتيم به طرز خاص بيان و تبليغ و يك جور كتاب‌ها كه امروز آن طرز بيان و آن طور كتاب‌ها به درد نمي‌خورد.
بايد و لازم است رفرم واصلاح عميقي در اين قسمت‌ها به عمل آيد. بايد با منطق روز و زبان روز و افكار روز آشنا شد و از همان راه به هدايت و رهبري مردم پرداخت.(4)
استفاده از ابزارهاي ارتباطي نوين نيز مي‌تواند مؤثر باشد.
- نكته پاياني:
قرآن كريم براي راهنمايي انسان و هدايت او به سوي ارزش‌هاي ديني سه روش را متذكر مي‌شود:
1- برخوردها بايد حكيمانه و پاسخ ها مستدل و منطقي و سازگار با حكمت باشد.
2- دلسوزانه، همراه با رأفت و رحمت، و عشق و موعظه حسنه باشد.
3- گفتگو بايد از جدال خصمانه و غرور و خودمحوري به دور باشد. پرسش و پاسخ‌ها نيكو، منطقي و اقناع كننده و براي كشف حقيقت باشد.(5)
- منابع كمكي براي تربيت نوجوان و جوان:
1ـ رفتار والدين با فرزندان، محمد علي سادات، تهران، انجمن اوليا و مربيان، 1374.
2ـ خانه و مدرسه، سيد احمد زرهاني. عزيز الله تاجيك، تهران، انجمن اوليا و مربيان، 1374.
3ـ شيوه هاي صحيح امر به معروف و نهي از منكر، تهران، سازمان تبليغات، دادسراي انقلاب، 1369.
4ـ نقش اسوه ها در تربيت، مصطفي عباس مقدم، تهران، سازمان تبليغات، 1371.
5ـ روان شناسي تربيتي، غلام علي افروز، تهران، انتشارات انجمن اوليا و مربيان، 1372.
6ـ اسلام و تعليم و تربيت، محمد باقر حجتي، تهران، نشر فرهنگ اسلامي، 1370.
7ـ روان شناسي تربيتي، علي شريعتمداري، تهران، اميركبير، 1374.
8- پرورش در پرتو نيايش، حسنعلي نوريها، قم، دارالفكر، 1372.
9ـ تعليم و تربيت و مراحل آن، غلام حسين شكوهي، مشهد، آستان قدس رضوي، 1371.
10ـ روان شناسي نوجوانان و جوانان، سيد احمد احمدي، تهران، انتشارات مشعل، 1373.
پي نوشت ها:
1. روان شناسي نوجوانان و جوانان، سيد احمد احمدي، تهران، انتشارات مشعل، 1373، ص 62.
2. سفينه البحار و مدينه الحكم و الآثار، شيخ عباس قمي، انتشارات اسوه، 1416 ه.ق. ج 2، ص 278.
3. شرح ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغه، نشر دار الاحيا التراث العربي بيروت. ج 20، قصار 102.
4. شهيد مطهرى، ده گفتار، تهران، انتشارات صدرا، 1378ش. ص 185.
5. نحل(16)، آيه 125.
موفق باشید.