با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
سرّ تفاوت ركعات نمازهاى يوميه از امورى است كه تاكنون انديشههاى بشرى، نتوانسته به آن پى ببرد و در متون دينى نيز به اين موضوع پرداخته نشده است؛ مگر دو ، سه روايت كه تنها اشارهاى گذرا داشتهاند. در اين گونه موارد توجه به چند نكته لازم است:
الف) آنچه كه براى ما روشن مىباشد، اين است كه روح نماز، عبوديت و تسليم در برابر خداوند متعال است و تسليم بودن در برابر حق، يعنى اين كه بنده دستورات خدا را بدون چون و چرا انجام دهد و... اختلاف تعداد ركعات نماز و هم چنين تعيين اوقات و ساير جزئيات عبادات - علاوه بر اسرار و رموزى كه در آنها نهفته و ما از آنها اطلاعى نداريم - روحيه تسليم در برابر خدا و دستورات پيامبر را در ما تقويت و استوار مىكند.
ب) سعيد بن مسيّب گويد: از امام سجاد (ع) پرسيدم: از چه هنگامى نمازها به اين صورتى كه امروز هست واجب شد؟ حضرت فرمود:«[نمازها در ابتدا همه دو ركعتي بود.] از هنگامى كه اسلام قدرت يافت و جهاد بر مسلمين واجب گشت، رسول خدا (ص) هفت ركعت به نمازها افزود؛ ولى نماز صبح را به حال خود باقى گذاشت؛ زيرا وقت آن تنگ بود و چون ملائكه شب در حال عروج به آسمان و ملائكه روز نيز در حال نزول بر زمين هستند، براى اين كه هر دو گروه از ملائكه در هنگام نماز حضور داشته باشند، نماز صبح را به حال اول خود باقى گذاشت و قرآن كريم نيز مىفرمايد: «قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُودا؛ همچنين قرآن فجر [نماز صبح] را چرا كه قرآن فجر، مشهود (فرشتگان شب و روز) است.(1)» (2)
از اين روايت دو مطلب استفاده مىشود: اول اين كه، افزايش هفت ركعت به نمازها، هم زمان با اوج و گسترش اسلام، براى بالا بردن روحيه ايمان و عبوديت در مسلمانان , لازم و ضروري بود و دوم اين كه نماز صبح براي اين كه مورد شهود همه ملائكه قرار گيرد به حالت اوليه خود باقي گذاشته شد؛ در عين حال نمازهاي يوميه هر كدام مناسب اوقات خاص خود تعيين شده اند بدين صورت كه:
صبحگاهان وقتي كه انسان از خواب برمي خيزد, روي مصالحي از جمله اين كه انسان هنوز با مسائل دنيا و زندگي درگير نشده , نماز دو ركعتي خوانده مي شود و در وسط روز به جهت اشتغال به امور مادي و زندگي نياز بيشتري براي راز و نياز و عبادت وجود دارد; بلكه انسان از ياد خدا غافل نشود و او را فراموش نكند و...
يكي از فلسفه هاي عبادت , اظهار خضوع و تسليم در مقابل امر پروردگار و ايجاد روح عبوديت و بندگي در انسان است; چنان چه امام سجاد (ع ) مي فرمايد: «خدايا! همين افتخارم بس كه بنده تو هستم.»(3) و گاهي بعضي از دستورات براي آزمودن روح تسليم و بندگي است. فرمان خدا به حضرت ابراهيم (ع ) براي قرباني كردن اسماعيل , نمونه اي از آن است. در دستورهاي عبادي و احكام الهي , گاهي هدف تسليم و پذيرش دستور و تمرين براي جلب رضايت خداوند و اطاعت محض از آفريدگار است و گاهي تمرين براي متابعت از سنت و روش پيامبر(ص) است.
پي نوشت ها:
1. اسراء(17) آيه87.
2. عاملي، شيخ حر، وسائل الشيعة، موسسه آل البيت، قم، 1409ق، ج4، ص52.
3. مجلسي، محمدباقر، بحار الانوار، موسسه الوفاء، بيروت، 1404ق، ج74، ص402.
موفق باشید.
