خرید و فروش کنیز

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در خصوص قشر وسيع بردگان كه غير از اسراي ميدان هاي نبرد بودند، اسلام راهكارهاي معيني براي ريشه كن ساختن اين قسم برده داري مطرح ساخت:
ا) بستن سرچشمه بردگي:
اسلام اكثر راه هاي معمول برده گيري در آن زمان را ردّ كرد و نپذيرفت؛ به علاوه از نظر فرهنگي هم با دوام اين امر به انواع گوناگون مقابله نمود. مثلا اساس اشتغال به برده فروشي را از زشت ترين و ناپسند ترين امور معرفي نمود؛ اسلام خريد و فروش بردگان را بدترين و منفورتين معاملات اعلام كرد.
پيامبر(ص) فرمود: «شرّ النّاس مَن باع النّاس؛(1) بدترين مردم كسي است كه انسان ها را بفروشد».
ب) گشودن دريچه آزادي:
اسلام، تمهيداتي گوناگون براي آزادي بردگان انديشيده است، از جمله:
ـ آزادي اسير را يكي از كفارات قرار داد. (2) يعني گناهاني ساده كه ارتكاب آن ها زياد رخ مي داد، مانند: باطل كردن روزه، با آزادي بردگان پاك مي شد.
ـ با ازدواج زني كه برده است با يك انسان آزاد و بچه دار شدن زن، فروش زن ممنوع شد تا از سهميه ارث فرزندش آزاد شود.(3)
ـ سهمي از زكات براي خريد برده و آزاد كردن آنان قرار داده شد. بدين ترتيب بودجه دايمي براي اين كار از بيت المال در نظر گرفته شده و تا آزادي كامل همه بردگان ادامه يافت. (4)
ـ آزادي بردگان يكي از عبادات شمرده شده و بزرگان در اين زمينه پيش قدم بوده اند تا آن جا كه گفته شده حضرت علي بن ابي طالب با دسترنج خود هزار بنده را آزاد كرد. (5)
ـ اگر يك برده متعلق به چند نفر بود؛ هر كس سهم خود از برده مشترك را آزاد كند، سهم شريك ديگر به طور قهري آزاد مي شد. (6)
ـ هرگاه كسي مالك يكي از پدر، مادر، اجداد، فرزندان، عمو، عمّه، دايي، خاله، برادر، خواهر، برادرزاده و يا خواهرزاده خود از راه ارث و...، شود، آن ها فوراً آزاد مي شوند. (7)
ـ در برخي موارد، اگر صاحب بَرده نسبت به برده اش مجازات هاي سختي انجام دهد، برده خود به خود آزاد خواهد شد.
-برده مى تواند با كار كردن، بهاى خود را به خريدارش پرداخته و آزاد شود. يعنى بنده و مولى قرارداد مى بندند كه هرگاه بنده فلان مبلغى را پرداخت آزاد مى شود. او اگر پرداخت مبلغ را تا يك ماه به تأخير انداخت، مستحب است كه مالك صبر كرده و به وى مهلت دهد. مبلغ مذكور مى تواند تقسيط شود و اين مبلغ نيز نبايد بيش از مبلغى باشد كه مالك براى خريد بنده پرداخت كرده است.
-چند عامل نيز موجب آزادى خود به خودى بنده مى شود. كورى، جذام، زمينگير شدن و اسلام آوردن در محل جنگ و...
در نتيجه اين برنامه دقيق و سفارش اخلاقي اسلام در خصوص بردگان و سيره عملي معصومين در مورد آن ها، چندي نگذشت كه ديگر عملا برده اي در جامعه اسلامي وجود نداشت، در حالي كه برده داري به شديدترين نوع آن تا قرن هاي اخير در جوامع مختلف غير اسلامي با تمام قدرت وجود و رواج داشت.
واسلام نمي توانست ناگهان ،برده داري را لغو نمايد. چون تبعات سياسي واقتصادي زيادي را در پي داشت.
پي نوشت ها:
1. كليني، كافي، دارالكتب الإسلامية تهران، 1365 ش، ج 5، ص 114.
2. مكارم شيرازى ناصر، تفسير نمونه، دار الكتب الإسلاميه، تهران، چاپ اول، 1374 ش، همان، ج 21، ص 412 _ 423
3.شيخ انصاري، مكاسب، چاپ دارالحكمة، قم، بي تا،ص 175.
4. تفسير نمونه، همان، ج 12، ص 418.
5. مجلسي، بحارالانوار، چ اسلاميه، تهران بي تا، ج 41، ص 43.
6.شيخ محمدحسن نجفي، جواهرالكلام، دار إحياء التراث العربي‏ ، بيروت، لبنان‏ بي تا، ج 34، ص 154 ـ 158.
7. تفسير نمونه، همان، ج 21، ص 42.
موفق باشید.