با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
قبل از پرداختن به اصل پاسخ لازم است به دو نكته توجه كنيد:
1. خداوند مي فرمايد: "اي كساني كه ايمان آورده ايد! از بسياري از گمان ها بپرهيزيد. چرا كه بعضي از گمان ها گناه است". (1) بد گماني و سوء ظن در صورتي كه به صورت تخيلاتي وارد ذهن شود و در آن جا توقف كند و شخص آن را در ذهن خويش بگرداند يا مطلبي را در مورد افراد مسلمان بشنود و سخن ناروايي را كه درستي و نادرستي آن مشخص نيست، در ذهن خويش بپروراند و حرف هاي شنيده را كه به دل گرفته، به عمل بكشاند و برخوردهايش با افراد تغيير يابد، در آيات و روايات مورد مذمت و نهي قرار گرفته است.
اين گونه گمان هاي بد است كه ظلمت و سياهي را درون انسان پديد مي آورد و باعث مي شود كه خداوند لطف و عنايت خويش را از بنده بر دارد.
2. به طور كلي آن چه كه خادمان مجالس اهل بيت عليهم السلام بايد به آن توجه وي‍ژه داشته باشند اخلاص است. قرآن بر اين نكته تأكيد دارد كه در مسير دين و پرستش بايستي اخلاص داشته باشيد:«به آن ها دستوري داده نشده بود جز اين كه خدا را با كمال اخلاص پرستش كنند».(2)
اخلاص يعني خالي ساختن قصد از غير خدا و انجام عمل براي رضايت خداست. آن چه نشانگر اخلاص و عدم اخلاص افراد است،نيت ايشان است. نمي توان با تكيه بر حالات و نوع رفتار رفتار افراد نسبت به ايشان بدبيني پيدا كرد.
برادر گرامي،
اين كه نسبت به اطرافيان خود توجه داريد و دوست داريد ايشان در مسير خير قدم بردارند اين بسيار خوب و پسنديده است. اما نبايد موجب بدبيني و نگراني هاي بي جا شود. شما در نامه خود تصريح كرده ايد كه "به نظرم ـ مداح هيات ما ـ يك مقداري هواي نفس دارد" از شما مي پرسم از كجا به اين نتيجه رسيده ايد ؟ شما مي فرماييد: "حالات و رفتار او حاكي از آن است. مثل ريزشدن در صوت وزيادي جمعيت و... " در اين صورت از شما خواهم پرسيد از كجا چنين مي گوييد در حالي كه خودتان نيز اطمينان نداريد و به صورت احتمال بيان كرده ايد. لذا ما نيز به دور از بدبيني نسبت به خود شما واز باب حمل بر دلسوزي، توصيه مي كنيم از بدبيني به ايشان خودداري كنيد. شايد ايشان از نگاه خود منظوري نداشته باشد. ريز شدن در صورت و امثال آن نمي شود دليل بر وجود رذيله اي اخلاقي در ايشان بشود. مگر اين كه مراد خاصي داشته باشند كه ما از آن بي اطلاعيم. در روايات دستور داده شده كه اعمال برادر (يا خواهر) مسلمانت را بر نيكو ترين وجه ممكن حمل كن، تا دليلي بر خلاف آن قائم شود و هرگز نسبت به سخني كه راجع به برادر (يا خواهر) مسلمانت مي شنوي گمان بد مبر.(3) بنابر اين تا زماني كه از راه دليل قطعي ثابت نشده است، از اين كه ديگران را مورد اتهام قرار دهيد بپرهيزيد. چون ماها از درون و قصد افراد مسلمان بي اطلاع هستيم. بلكه بايد سعي كنيم اگر كارش يا حرفش قابل تأويل و توجيه است، توجيه نيك و پسنديده اي براي آن ارائه دهيم. در بسياري از موارد انسان مي تواند راه هاي حمل بر صحت را مورد بررسي قرار دهد و احتمالات صحيحي را كه در مورد آن عمل يا سخن وجود دارد، در ذهن خود مجسم سازد و به تدريج بر حالات بد گماني خويش غلبه نمايد.
حال، بر فرض كه موضوعي در ميان باشد، مي توانيد از سخران مجلس و يا بزرگ تري بخواهيد تا قدري در خصوص فضائل اخلاقي، اخلاص و دوري از ريا، ارزش و اهميت نوكري در خانه اهل بيت،تضييع زحمات و كارهاي انسان به رذايل اخلاقي چون تكبر، ريا، عجب و موضوعاتي از اين قبيل صحبت كند و با كنايه به ايشان و تمام دوستان هيات بفهماند كارهاي ايشان در صورتي ارزش خواهد داشت كه اين ملاكات را دارا باشد. در غير اين صورت از آثار آن كاسته خواهد شد.
هم چنين مي توانيد با هديه كتاب هاي اخلاقي چون اخلاق عملي، اثر آيه الله مهدوي كني، اخلاق در قرآن اثر آيه الله مكارم و ... به مقصود خويش برسيد.
در هر صورت از تذكر مستقيم جدا خودداري كنيد كه اثر مطلوبي را نخواهد داشت. بهترين روش تذكر به ديگران، براي دوري از رذايل اخلاقي و ايجاد فضايل اخلاقي در ايشان، تذكر غير مستقيم است. روشي كه در بسياري از آيات قرآن و سيره اهل بيت عليهم السلام نيز زياد به چشم مي خورد.
در اين زمينه مطالعه كتب زير مفيد است:
1- راه اصلاح يا امر به معروف و نهي از منكر، لطف الله صافي گلپايگاني، قم، دفتر انتشارات اسلامي.
2- پژوهشي در امر به معروف و نهي از منكر از ديدگاه قرآن و روايات، محمد اسحاق مسعودي، تهران، اميركبير.
3- ده درس امر به معروف و نهي از منكر، محسن قرائتي، قم: ستاد اقامه نماز.
پي‌نوشت‌ها:
1. حجرات (49)، آيه 12.
2. بيّنه (98)،آيه 5.
3. كليني،اصول كافي،انتشارات علمية اسلاميه،ترجمه حاج سيد جواد مصطفوي، ج 4، باب التهمة و سوء الظن، ص 66، حديث شماره 3.
موفق باشید.
