غيبت

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
يكي از آفات زيانبار زبان كه از گناهان بزرگ به شمار مي رود غيبت است. در روايات اسلامي به طور جدّي از غيبت كردن نهي شده و آثار سوئي براي آن بيان گرديده است، زيرا مردم كمتر به حرمت و گناه غيبت توجه دارند، و همان گونه كه مرحوم شهيد ثاني مي فرمايد: «بيشتر مردم براي ادامه نماز، روزه و بسياري از عبادات و آنچه وسيله قرب مقام در نزد پروردگار مي شـود مي كوشـند و بسياري از محرّمات از قبيل زنا، شـرب خمر و... را مرتكب نمي شوند و با اين همه، بيشتر اوقات خود را در مجالس لهو و خوشـگذراني و سخنان بيهوده و... تلف مي كنند و آبروي برادران ديني خود را مي برند و آن را جزو گناهان به حساب نمي آورند، گويي از مؤاخذه خداوند متعال در ارتكاب اين گونه اعمال بيمي ندارند. خلاصه اينكه بسياري از مردم مرتكب غيبت مي شوند و گويا آن را گناه نمي دانند و از اين نكته غافلند كه كارهاي ديگري كه انجام مي دهند و حسناتي كه كسب مي كنند با يك غيبت تمام آنها را از بين مي برند.»
به بد گفتن خلق چون دم زدي / اگر راست گويي سخن هم، بدي(1)
- روايات مربوطه:
با مراجعه به روايات، چند حديث را در زمينه سوال مطرح شده پيدا كرديم:
1- پيامبر اكرم(ص) مي فرمايند: «مَنِ اغْتابَ مُسلِمًا أو مُسْلِمةً لَم يَقبَلِ اللهُ تَعالَي صَلاتَهُ و لا صيامَه أربعينَ يَومًا و لَيلةً إلاّ أن يَغفِرَ لَهُ صاحِبُه»(2) خداوند متعال تا چهل شبانه روز نماز و روزه غيبت كننده مرد و زن مسلمان را نمى‏پذيرد، مگر اين كه غيبت شونده او را ببخشد.
2- كمترين درجه مجازات غيبت اين است كه از ثواب اعمال غيبت كننده كاسته مى شود. پيامبر خدا(ص) فرمود: «آتش در چوب خشك، سريع تر از غيبت در حسنات بنده اثر نمى كند.»(3)
3- در روايات بيان شده است كه اگر غيبت كننده حسناتى نداشته باشد، گناهان شخص غيبت شده به او منتقل مى شود و با اين حال مورد خشم خدا قرار گرفته و در نزدخداوند شبيه به "مردار خور" مي باشد.(4)
- توضيح روايات و بيان نكات دقيق در آنها:
1- اگر توجهي به عبارت «إلاّ أن يَغفِرَ لَهُ صاحِبُه» در روايت داشته باشيد، پي خواهيد برد كه اگر صاحب غيبت شما را ببخشد، تمام عبادات شما صحيح خواهد بود. يعني يكي از راههاي موجود براي قبولي اعمال بعدي، بخشش غيبت شونده مي باشد.
2- ظاهر روايات نشان مي دهد كه اين عوارض مربوط به غيبت عمدي است؛ گرچه غيبت، چه عمدي و چه سهوي، آسيب‌هاي فراواني به دنبال دارد، اما قبولي اعمال و مسايلي از اين قبيل، بيشتر مورد عمد را شامل مي شود.
3- البته بايد دقت داشته باشيد، بين قبولي اعمال و صحت اعمال بايستي فرق قائل شويد.
- رفع شبهه:
شما با دقت در گفتار و رفتار خود عوارض غيبت را از خود دور كنيد و در صورتي كه حتي به صورت سهوي غيبتي انجام داديد، با حلاليت گرفتن از غيبت شونده و استغفار از گناه صورت گرفته، مشكل را حل و درمان كنيد. البته حلاليت از غيبت شونده لازم است، زيرا كاملاً روشن است كه غيبت جنبه حق الناسي دارد، زيرا باعث هتك حيثيت و تضييع آبروى مسلمانى مى شود، و مى دانيم آبروى مسلمان همچون جان و مال او است. پس در صورتي كه گرفتن حلاليت از شخص غيبت شونده امكان داشت و گفتن آن موجب مشكلات بيشتر نشد، حتماً اين كار را انجام دهيد.
البته توجه به اين نكته لازم است كه: اگر از گناه غيبت توبه كرديد، ولي امكان حلاليت طلبي نداشتيد، معنايش اين نيست كه از اعمال واجب خود دست بشوييد. پس در صورتي كه امكان حلاليت گرفتن به هر دليلي ممكن نبود، با استغفار و دعا كردن در حق غيبت شونده و خيرات كردن، خيالتان راحت باشد كه خداي متعال توبه و استغفار شما را مي پذيرد!
- زيباترين راه براي درمان غيبت:
يكي از ديگر راه هايي كه آدمي را در دوري از غيبت كمك مي كند، كمك خواستن از خداست كه اين خود دو گونه است:
نخست: اين كه انسان به صورت كلي و در همه اوقات از خدا درخواست كمك و ياري كند تا به رذايل اخلاقي چون؛ غيبت دچار نشود؛ همان گونه كه در دعاها هم آمده است كه: « خدايا مرا از غيبت پناه ده»(5)
دوم: در جايي كه زمينه غيبت فراهم و آبروي فرد در خطر است و شرايط اقتضا مي كند كه شخص براي حفظ آبروي خود، از ديگران غيبت كرده، عيوب ايشان را آشكار سازد، در واپسين مرحله، با خدا باشد و از او بخواهد كه آبرويش را حفظ كند و بگويد:«خدايا! با تو معامله مي كنم و براي تو از آبرويم مي گذرم و آن را به تو مي سپارم. تو خود آبروي مرا حفظ فرما»؛ چرا كه خداوند بهتر از هر انساني در حفظ و نگه داري حيثيت انسان ها، توانا است.
- حاصل سخن اينكه:
همانطور كه در مطالب قبل عرض كرديم، شما مي توانيد با توبه واقعي و گرفتن حلاليت از غيبت شوندگان، از اين مصيبتِ مردودي اعمالتان خلاصي يابيد، پس نبايد صبر نمود تا چهل روز تمام شود و برنامه جديدي آغاز گردد. اين توجيهات، بي اساس است و شيطان قصد دارد تا زهر خود را در اين قالب ها بر انسان بريزد.
پي نوشت ها:
1. سعدي، بوستان.
2. شعيري تاج الدين، جامع الأخبار، قم، انتشارات رضي، سال 1405 ه ق. ص 412، ح 1141.
3. كليني، محمدبن يعقوب، الكافي، تهران، دار الكتب الاسلاميه، 1365 ق. ج10، ص123.
4. مصباح يزدي، محمدتقي، آموزش عقايد، سازمان تبليغات، چاپ هفتم، 1370. ج3، ص152.
5. مجلسي، محمدباقربن محمدتقي، بحارالانوار، داراحياءالتراث العربي، بيروت، چاپ دوم، 1403ق. ج94، ص343.
موفق باشید.