با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در ابتدا بايد اشاره شود كه واژة خلافت به لحاظ كاربردهاي مختلف معاني متفاوتي را مي‌رساند ولي در معناي جانشيني و نيابت، شهرت و كاربرد بيشتري دارد،(1) اما درباره مفهوم خلافت الهي گفته شده: حق تعالى ذاتاً بي‌نياز از عالم است، ولي اسماي الهي هر كدام مظاهري دارند كه آثار آن اسما به وسيله آنها ظاهر مي‌گردد، بنابر اين لازم است مظهر اسم الله كه جامع جميع اسما و صفات حق تعالي، خليفه خدا در عالم باشد تا به وسيله او همه عالم اين به كمال لايق‌شان برسند. بنابراين خليفه خدا در زمين انسان كامل است كه اسما و صفات الهي در او تجلي يافته است.
خلافت الهي در واقع تعبيري ديگري از مظهريت اسما و صفات الهي است و گرنه خداوند از هيچ جا و از هيچ نشئه و عالمي غايب نيست تا خليفه جاي او را بگيرد و جانشين او گردد. پس مراد از خلافت الهي انسان اين است كه او مظهر اسما و صفات خداوند و آيت وجود او در عالم است.(2)
به عبارت ديگر، خلافت الهي انسان امر تكويني و واقعي عيني در نظام وجود و جهان هستي است. اين امر كه هيچ يك از موجودات حتى موجوداتي نظير فرشتگان مقرب الهي كه از سعة وجودي بسيار بالاي برخوردارند، نتوانستند به اين مقام راه يابند و رداي خلافت را دربر كنند شگفت‌آر و تأمل برانگيز است و اين خود بر اسرارآميز بودن مسأله دلالت دارد.
مراد از خلافت الهي انسان همان جلوه جامع بودن اوست ، از اين رو انسان كه از گسترده وجودي و جامعيت كامل بهره دارد، شايسته پوشيدن رداي خلافت الهي شده است.(3)
ولي خلافت رسول الله همان جانشيني برحق پيامبر است كه بعد از او تنها به دوازده انسان معصوم رسيده و ديگران به آن مقام نمي رسند تا ان خلافته را داشته باشد و حضرت علي (ع) به عنوان اولين خليفه از طرف خداوند تعيين شده و به پيامبر ابلاغ شده است. خلفاي بعدي نيز از طرف خداوند منصوب و اعلام آن ها هم در كلام پيامبر ذكر شده و هم در كلمات امام پيشين كه امام بعد از خود را به مردم و شيعيان معرفي نموده اند.
رسول خدا (ص) فرمود:
وصيّ و خليفه بعد از من، علي بن ابي طالب، و بعد از او نواده‌ام حسن و حسين(ع) است. بعد از حسين(ع)، نه نفر از صُلب حسين امام هستند كه نام آنان عبارت‌اند از: علي، بعد از او فرزندش محمد، بعد از او فرزندش جعفر، بعد از او فرزندش موسى، بعد از او فرزندش علي، بعد از او فرزندش محمد، بعد از او فرزندش علي، بعد از او فرزندش حسن، بعد از او فرزندش حجت بن الحسن. اين دوازده نفر، امامان بعد از من هستند. (4)
در مجموع خلافت رسول الله همان امامت وجانيشني پيامبر است كه اختصاص به ائمه(ع) دارد و البته اين امر غير از خلافت الهي است، هرچند از نظر مصاديق، ائمه معصوم مصداق انسان كامل و خليفه الله هم هستند.
پي‌نوشت‌ها:
1. دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، نشر دانشگاه تهران، ماده خلافت و خليفه.
2. ر،ك: صادقي، پيامبر اعظم در نگاه عرفاني امام خميني، نشر مؤسسه آثار امام، 1386ش، ص 175.
3. همان، ص 180.
4. مجلسي، بحار، نشر دار الاحيا التراث العربي بيروت، ج 24، ص 253.
موفق باشید.
