با سلام
آیا برای شناخت بیشتر فردی، برای انتخاب وی در امری مهم ، میتوان در مصاحبه ار وی، به دروغ مطالبی را از دیدگاه خود بیان کنیم تا ببینیم عکس العمل طرف مقابل در این مورد چیست تا او را بهتر بشناسیم و بعد مصاحبه صحیح مطالب رو به او بگوییم؟
با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
دروغ مصلحتي آن است كه انسان به خاطر مصلحت بالاتر مانند اصلاح بين مردم يا جلوگيري از خون ريزي و يا نجات جان مؤمن مجبور به دروغ گفتن شود و موردي كه شما نوشته ايد بعيد است در جمله اين موارد باشد. البته مي توانيد براي رسيدن به مقصود، توريه كنيد. فرق دروغ با توريه آن است كه : توريه (بر وزن توصيه) به سخنى گفته مىشود كه شنونده از آن چيزى مىفهمد و گوينده از آن چيز ديگرى را اراده مىكند، يا به تعبير ديگر سخنى است دو پهلو، كه عبارت تحمل هر دو معنى را دارد، و افرادى كه مقيد به پرهيز از دروغ هستند، گاه به آن متوسل مىشوند، تا هم دروغ نگفته باشند و هم شنونده از اسرار آنها آگاه نشود.(1)
بنابراين در مواردي نظير آزمودن ديگري به شرط اين كه قصد تجسس غير مجازي ـ مثل تفتيش احوال و آن چه به خود ايشان مربوط مي شود و ارتباطي با موضوع مصاحبه ندارد ـ نداشته باشد، بايد توريه كرد و دروغ گفتن به بهانه مصلحت جايز نيست. زيرا موارد دروغ مصلحتي محدود به اموري خاص است و مورد سوال از آنها نيست. موارد بسياري نيز وجود دارد كه به عنوان دروغ مصلحتآميز در بين مردم شناخته ميشود، اما در واقع چنين نيست، مثلاً كسي به خاطر مصلحت فردي خود و منافع شخصي وكارهاي جزيي و حزبي دروغ ميگويد. آن چه نزد عوام متداول است و آن را دروغ مصلحتي مي‌نامند كه مصلحت شخصي است، دروغ واقعي و حرام بوده ، داراي آثار خود است. مصلحت انديشي موجب عذر نخواهد بود، مگر اين كه در حد حفظ جان خود و يا جلوگيري از ضرر بسيار باشد.
به خلاف توريه كه دروغ نيست، چرا كه نيّت گوينده سخن راستى بوده و عبارات او نيز آن معنى را داشته، هر چند شنونده به خاطر ذهنيت خود چيز ديگرى را از آن فهميده، معلوم است اشتباه شنونده در فهم معنى كلام ارتباطى به گوينده ندارد. البته در اصل استفاده از توريه در مورد سوال بايد بسيار دقت شود. چنان چه از ضابطه خود خارج شود دروغ بوده و به هيچ عنوان جايز نيست.
در گفتن توريه اي كه نه مصلحت باشد و نه مفسده داشته باشد، بين علما اختلاف است. بعضي آن را از موارد دروغ دانسته و حرام مي دانند. بعضي آن را موضوع دروغ نمي دانند و حكم دروغ را هم پيدا نمي كند.(2)
پي نوشت ها:
1. آيت الله مكارم شيرازي، اخلاق در قرآن، انتشارات علي بن ابي طالب، ج 3، ص 240.
2. آيت الله شهيد دستغيب(ره)، گناهان كبيره، دفتر نشر اسلامي، ج 1، ص 290.
موفق باشید.
