با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
حق الناس به حقوقي گفته مي شود كه نسبت به انسان ديگر بايد مراعات شود، مانند حق همسايگي، حق پدر و مادر، حق استاد و معلم، حق انسان ها در اجتماع، حق مؤمنان بر يكديگر، حق همسر و فرزند، حقوق مالي و آبرويي كه مربوط به ديگران است، مانند غيبت كردن، كشتن فرد بي گناه، جراحت وارد كردن كه ديه دارد.
در مورد امور مالي،اگر احتمال اين باشد كه حقي از شخص خاصي به گردن فرد باشد، بايد او را راضي كرد. قرآن كريم در باره حقوق مالي ميفرمايد : يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَأْكُلُوا أَمْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْباطِلِ إِلاَّ أَنْ تَكُونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْكُم (1): اى كسانى كه ايمان آوردهايد! اموال يكديگر را به باطل (و از طرق نامشروع) نخوريد مگر اينكه تجارتى با رضايت شما انجام گيرد.
و يا مثلا اگر احتمال مي دهيد مقداري از اموال شما مال ديگران باشد ولي يا فرد مورد نظر را نمي شناسيد و يا به او دسترسي نداريد؛ با مراجعه به دفتر مرجع تقليد خود و يا دفتر امام جمعه شهرتان، بايد مقدار احتمالي را به عنوان رد مظالم به ايشان پرداخت كنيد تا ايشان با شناختي كه از فقراي واقعي دارند، به آنها پرداخت كنند.
اما اگر حق الناس امور غير مالي مانند بردن آبروي ديگران توسط غيبت و تهمت باشد نيز بايد همانند مورد بالا عمل كند. قران در اين زمينه سفارش به پرهيزكاري مي كند.
يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسى أَنْ يَكُونُوا خَيْراً مِنْهُمْ وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عَسى أَنْ يَكُنَّ خَيْراً مِنْهُنَّ وَ لا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإيمانِ وَ مَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ. يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَ يُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحيمٌ (2) : اى كسانى كه ايمان آوردهايد! نبايد گروهى از مردان شما گروه ديگر را مسخره كنند، شايد آنها از اينها بهتر باشند و نه زنانى زنان ديگر را، شايد آنان بهتر از اينان باشند و يكديگر را مورد طعن و عيبجويى قرار ندهيد و با القاب زشت و ناپسند يكديگر را ياد نكنيد، بسيار بد است كه بر كسى پس از ايمان نام كفرآميز بگذاريد و آنها كه توبه نكنند، ظالم و ستمگرند! اى كسانى كه ايمان آوردهايد! از بسيارى از گمانها بپرهيزيد، چرا كه بعضى از گمانها گناه است و هرگز (در كار ديگران) تجسّس نكنيد و هيچ يك از شما ديگرى را غيبت نكند، آيا كسى از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! (به يقين) همه شما از اين امر كراهت داريد تقواى الهى پيشه كنيد كه خداوند توبهپذير و مهربان است!
اگر شناخت و دسترسي دارد حلاليت بطلبد (اگر امكان حلاليت وجود دارد، مثلا با گفتن، دعوا به پا نمي شود) و اگر دسترسي ندارد؛ براي آن افراد كه مثلا آبروي شان را برده و يا از آنها غيبت كرده كارهاي خير مانند صلوات فرستادن و استغفار كردن و صدقه دادن و قرآن خواندن و امثال آنها را انجام دهد. خداوند نيز اگر كسي اين مسير را پيش بگيرد و قصد جبران حق الناس را داشته باشد ياري مي كند.
پي نوشت ها:
1. نساء (4) آيه 29.
2. حجرات (49) آيه 11 و 12.
موفق باشید.
