اسلام و علوم تجربي(علوم غربي)

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
اسلامي يا ضد اسلامي بودن يك علم بر پايه هائي استوار است كه از آنها مي توان به عنوان نمونه به اين موارد اشاره كرد:
1. معرفت شناسي: در علم اسلامي، معرفت و شناخت از طريق ابزار هاي معرفتي مختلفي از جمله حس، عقل، قلب، قابل حصول است. البته هر كدام از اين ابزار معرفت در دستيابي به گونه اي از شناخت قابل استفاده است مانند آنكه در علوم تجربي و حسي، حس ابزاري قابل اعتنا و در مسائل غير حسي از ابزار عقل مورد استفاده قرار مي گيرد.(1) در مكاتب علمي غير اسلامي تنها به برخي از اين ابزار اكتفا مي شود. مانند آنكه در مكتب معرفتي پوزيتويستي تنها ابزار معرفتي قابل اعتنا، حس به شمار مي آيد و به همين دليل بسياري از مسائل ديگر كه به وسيله حس قابل دستيابي و شناخت نيستند، غير واقعي و غير حقيقي به شمار مي آيند.
البته مسائل شناخت شناسي به همين موارد محدود نمي شود و تفاوت ديدگاه حكماي اسلامي با فلاسفه غير اسلامي هم در اين موارد محدود نمي شود. (2)
2. جهان بيني: علم اسلامي مبتني بر معرفت شناسي كه توضيحش گذشت، داراي جهان بيني الهي خواهد بود كه جهان را منحصر در جهان مادي نمي داند و در كنار جهان مادي و قابل حس و مشاهده، به جهان يا جهان هاي غير مادي ديگري نيز معتقد مي باشد كه هرچند قابل اثبات با حس و تجربه حسي نيستند لكن به وسيله ابزار ديگر مانند عقل قابل اثبات و شناخت مي باشند.(3)(4)
3. مسائل علوم: مسائل علم اسلامي با توجه به مباني معرفت شناسي و جهان بيني كه دارند طبيعتا در برخي موارد متفاوت با علم غير اسلامي خواهد بود. به اين معنا كه راه حل هاي ارائه شده در علوم اسلامي براي مسائل مختلف، با استفاده از مباني خاص معرفتي و ايدئولوژيكي كه دارد، متفاوت خواهد بود با راه حل هائي كه يك علم غير اسلامي با استفاده از مباني ضد مباني اسلامي ارائه مي دهند.
به عنوان مثال روانشناسي غير اسلامي، روان شناسي خواهد بود كه از جهان بيني مادي مبتني بر معرفت شناسي حسي صرف تغذيه مي كند و براين اساس نمي تواند به موجودي به نام روح اعتقادي داشته باشد. چرا كه روح موجودي مادي نبوده و به حس نمي آيد. بر اين اساس براي درمان بيماري هاي رواني انسان توصيه هائي مي كند و راه حل هائي ارائه مي كند كه با توصيه ها و راه حل هاي ارائه شده از طرف روان شناسي مبتني بر جهان بيني الهي مبتني بر معرفت شناسي اسلامي متفاوت و گاه متضاد مي باشد.
با توجه به مطالبي كه بيان شد اسلامي كردن علوم به معناي اين است كه علوم بر اساس معرفت شناسي و به دنبال آن جهان بيني اسلامي پايه ريزي شود و مسائلش بر اين اساس مورد مطالعه و بحث و تحقيق قرار بگيرد. البته اين سخن منافاتي با اين مساله ندارد كه علم اسلامي در بسياري از موارد در روش بررسي مسائل با علم غير اسلامي اشتراكاتي داشته باشد. در علوم تجربي براي فهميدن اين كه آب از چه موادي تشكيل شده است، محقق چه معتقد به اسلام و مباني معرفت شناسي و جهان بيني اسلامي باشد و چه نباشد، از يك روش استفاده خواهد كرد و آن روش تجربه و حس و مشاهده آزمايشگاهي است. (5)
با توجه به روشن شدن تفاوت هاي مباني معرفت شناختي و جهان بيني علم اسلامي با علم غير اسلامي، حوزه كاركرد و تاثير گذاري علم اسلامي روشن شده باشد. به اين معنا كه در هر حيطه اي از علوم كه مباني معرفت شناختي و جهان بيني تاثير گذار باشد، قابليت اسلامي شدن را خواهد داشت. بنابراين ما علم اقتصاد اسلامي و جامعه شناسي اسلامي و روانشناسي اسلامي و حتي پزشكي اسلامي نيز خواهيم داشت. به عنوان مثال اقتصاد اسلامي، برخلاف اقصاد غير اسلامي كه مبناي آن را جهان بيني مادي و غير اسلامي و گاه ضد اسلامي تشيل مي دهد، مباني اقتصاد اسلامي و اصول و قوانين آن را اصول جهان بيني الهي و اسلامي تغذيه مي كند.بنابراين قطعا مسائل آن و راه حل هاي آن براي تنظيم روابط اقتصادي با اقتصاد غير اسلامي متفاوت خواهد بود.
در پزشكي اسلامي، انسان (موضوع علم پزشكي) موجودي است داراي دو جنبه جسماني و روحاني كه هر كدام برديگري تاثير گذار بوده و از يكديگر تاثير مي پذيرند. بنابراين در شناخت صحت و سقم هر يك در نظر داشتن ديگري لازم و ضروري است و بدون اين ملاحظه، توفيق كامل حاصل نخواهد شد. در پزشكي غير اسلامي انسان با نگاه مادي صرف به آن موجودي است تك بعدي و جسماني صرف در نتيجه نگاه به انسان نگاهي ناقص بوده و تلاش براي شناخت و درمان او، از اين نگاه تك بعدي و مادي صرف برخوردار خواهد بود.
پي نوشت:
1. ر.ك مرتضي مطهري، مجموعه آثار، قم، صدرا، بيتا، ج 13، ص 359.
2. براي مطالعه بيشتر ر.ك: مرتضي مطهري، پيشين، ج 13، كتاب( مساله شناخت).
3. ر.ك: مرتضي مطهري، پيشين، ص 342 به بعد.
4. براي مطالعه بيشتر در رابطه با جهان بيني هاي مختلف و جهان بيني اسلامي ر.ك: مرتضي مطهري، پيشين، ج 3، ص 23.
5. براي تفصيل بيشتر مطلب در رابطه با مسائل علوم اسلامي و غير اسلامي، متن سخنان آيت الله مصباح يزدي را در ارتباط با اسلامي كردن علوم، مي توانيد در آدرس ذيل مطالعه كنيد:
http://snn.ir/news-13910223002.aspx
و: http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1604264
موفق باشید.