تفاوت برادری صیغه اخوه و برادری مطرح شده در آیه انما المومنون اخوه چیست؟

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
پرسشگر محترم برادري هم مراتب دارد. برادري ايماني و ديني، برادري قوم و قبيله اي كه افراد يك قبيله برادر بقيه شمرده مي شود و از اين جهت پيامبران برادر افراد قوم خود شمرده شده اند، (1) برادري رفتاري كه از اين جهت اسراف كنندگان برادران شيطان خوانده شده اند(2)، برادري پدر و مادري يا پدري يا مادري و ... و هر كدام احكام خاص خود را دارد مثلا برادري هاي نام برده جز برادري از جانب پدر، مادر و هردو، ارث بري ندارند.
منعي ندارد كه در بين برادران ايماني افرادي علاوه بر آن، برادر ابويني هم باشند يا در بين برادران ابي و پدري، بعضي برادري امي هم باشند. برادران يوسف(ع) همه برادر پدري بودند يعني از يك پدر بودند. ولي يوسف فقط با بنيامين برادر مادري بود از اين رو برادران يوسف هنگامي كه بنيامين به دزدي متهم شد، در نزد او كه براي آنان عزيز مصر بود و ناشناس، گفتند:
إِنْ يَسْرِقْ فَقَدْ سَرَقَ أَخٌ لَهُ مِنْ قَبْلُ (3)
اگر او دزدى كرده، برادرش نيز پيش از اين دزدى كرده بود.
در اينجا برادران، يوسف را چون فقط با بنيامين از لحاظ مادري مشترك بود، برادر وي خواندند در حالي كه يوسف برادر همه بود و همين برادران هنگامي كه همراهي او را از پدر طلب مي كردند، او را برادر خود خواندند:
يا أَبانا مُنِعَ مِنَّا الْكَيْلُ فَأَرْسِلْ مَعَنا أَخانا نَكْتَلْ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُون(4)
اي پدر، پيمانه از ما برگرفته‏اند. برادرمان را با ما بفرست تا پيمانه بازگيريم. ما نگهدار او هستيم.
پس اين كه همه مؤمنان به حكم قرآن برادرند(5)، مانعي ندارد كه بعضي از آنها با بعض ديگر صيغه برادري بخواند و نسبت به او برادري خاص پيدا كند. همچون كه نسبت به تعدادي برادر قبيله اي و نسبت به تعداد محدودتري برادر پدر و مادري است.
هر چه برادريهاي دو طرف وجوه بيشتري بيابد، نشان دهنده نزديكي بيشتر آن دو به هم مي باشد و پيامبر با امام علي برادر ايماني هست و برادر قبيله اي هم هست چون هر دو از قريش و بني هاشم مي باشند. بلكه امام علي را برادر ابويني خود هم مي داند. زيرا در دامن پدر و مادر علي بن ابيطالب بزرگ شده و پرورش يافته و ابوطالب و همسرش هر دو تا پايان عمر پشتيبان و همراه او بوده اند علاوه بر اين ها در دو پيمان برادري هم، امام علي را به برادري خود بر مي گزيند تا نشان دهد كه نزديكي او به امام علي و نزديكي امام علي به او از همه اين برادري ها بيشتر است و ديگران هم گر چه در وجوهي از برادري پيامبر، با امام علي شريك مي باشند و برادر ديني پيامبر يا برادر قبيله اي او هستند. ولي با امام علي فاصله دارند و امام علي برادر خاص بلكه خاص الخاص پيامبر است كه به مرتبه يگانگي با او رسيده و از اين جهت در آيه مباهله "نفس پيامبر" (6)خوانده شده است.
يا دو مؤمن كه به حكم قرآن برادرند وقتي با هم صيغه برادري مي خوانند نسبت به عم تعهد بيشتري مي پذيرند و هر كدام متعهد مي شود كه در قيامت اگر حكم بهشتي بودنش صادر شد، بدون برادرش به بهشت نرود و از خداوند همراهي اين برادر را هم از خدا بخواهد(7) در حالي كه نسبت به ديگر برادرانش چنين تعهدي ندارد.
پي نوشت ها:
1. اعراف(7) آيه65،73،85، هود(11) آيه 50 و ... .
2. اسراء(17) آيه27.
3. يوسف(12) آيه77.
4. همان، آيه63.
5. حجرات(49) آيه10.
6. آل عمران(3) آيه 61.
7. شيخ عباس قمي، مفاتيح الجنان، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1370ش، ص 512.(اعمال روز عيد غدير).
موفق باشید.