پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباط تان با اين مركز
در مورد اصل جواز و مشروعیت ازدواج موقت همه فقهای شیعه ،چه در گذشته و چه در حال اجماع بر مشروعیت آن دارند. جواز شرعی آن را از این آیه استفاده کرده اند.
« فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَة». (1( اين قسمت از آيه، اشاره به ازدواج موقت و به اصطلاح" متعه" است و مىگويد:" زنانى را كه متعه مىكنيد ،مهر آن ها را به عنوان يك واجب بايد بپردازيد". از آن استفاده مىشود كه اصل تشريع ازدواج موقت، قبل از نزول اين آيه براى مسلمانان مسلم بوده كه در اين آيه نسبت به پرداخت مهر آن ها توصيه مىكند. از آن جا كه اين بحث يكى از مباحث مهم تفسيرى و فقهى و اجتماعى است، لازم است از چند جهت مورد بررسى قرار گيرد:
ازدواج موقت يك ضرورت اجتماعى است:
اين يك قانون كلى و عمومى است كه اگر به غرائز طبيعى انسان به صورت صحيحى پاسخ گفته نشود، براى اشباع آن ها متوجه طریق انحرافى خواهد شد، زيرا اين حقيقت قابل انكار نيست كه غرائز طبيعى را نمىتوان از بين برد. فرضا هم بتوانيم از بين ببريم، چنين اقدامى عاقلانه نيست،زيرا اين كار مبارزه با قانون آفرينش است.
بنا بر اين راه صحيح آن است كه آن ها را از طريق معقولى اشباع و از آن ها در مسير سازندگى بهرهبردارى كنيم.
اين موضوع را نيز نمىتوان انكار كرد كه غريزه جنسى يكى از نيرومندترين غرائز انسانى است، تا آن جا كه پارهاى از روانكاوان آن را تنها غريزه اصيل انسان مىدانند. تمام غرائز ديگر را به آن باز مىگردانند.
در بسيارى از شرائط و محيط ها، افراد فراوانى در سنين خاصى قادر به ازدواج دائم نيستند، يا افراد متاهل در مسافرتهاى طولانى و يا ماموريتها با مشكل عدم ارضاى غريزه جنسى روبرو مىشوند.اين موضوع مخصوصا در عصر ما كه سن ازدواج بر اثر طولانى شدن دوره تحصيل و مسائل پيچيده اجتماعى بالا رفته، و كم تر جوانى مىتواند در سنين پائين يعنى در داغترين دوران غريزه جنسى اقدام به ازدواج كند، شكل حادترى به خود گرفته است.با اين وضع چه بايد كرد؟
آيا بايد مردم را به سركوب كردن غريزه (همانند رهبانها و راهبهها) تشويق نمود؟
آن ها را در برابر بىبندوبارى جنسى آزاد گذاشت، و صحنههاى زننده و ننگين كنونى را مجاز دانست؟
و يا اين كه راه سومى را در پيش بگيريم كه نه مشكلات ازدواج دائم را به بار آورد و نه بىبندوبارى جنسى را؟
" ازدواج دائم" نه در گذشته و نه در امروز به تنهايى جوابگوى نيازمندىهاى جنسى همه طبقات مردم نبوده و نيست، و ما بر سر دو راهى قرار
داريم: يا بايد" فحشا" را مجاز بدانيم ،همان طور كه دنياى مادى امروز عملا بر آن صحه گذارده و آن را به رسميت شناخته و يا طرح ازدواج موقت را بپذيريم. معلوم نيست آن ها كه با ازدواج موقت و فحشا مخالفند ،چه جوابى براى اين سؤال دارند؟! طرح ازدواج موقت، نه شرائط سنگين ازدواج دائم را دارد كه با عدم تمكن مالى يا اشتغالات تحصيلى و مانند آن نسازد و نه زيان هاى فجايع جنسى و فحشا را در بر دارد.
اشكالاتى مىشود كه بايد پاسخ گفت:
1- چه تفاوتى ميان" ازدواج موقت" و" فحشا" وجود دارد؟ هر دو" خودفروشى" در برابر پرداختن مبلغى محسوب مىشوند و در حقيقت اين نوع ازدواج نقابى است بر چهره فحشا و آلودگىهاى جنسى! تنها تفاوت آن دو در ذكر دو جمله ساده يعنى اجراى صيغه است.
پاسخ: آن ها كه چنين مىگويند ،گويا اصلا از مفهوم ازدواج موقت آگاهى ندارند، زيرا ازدواج موقت تنها با گفتن دو جمله تمام نمىشود، بلكه مقرراتى همانند ازدواج دائم دارد، يعنى زن در تمام مدت ازدواج موقت، منحصرا در اختيار مرد بايد باشد. هنگامى كه مدت پايان يافت، بايد عده نگاه دارد، يعنى حداقل چهل و پنج روز بايد از اقدام به هر گونه ازدواج با شخص ديگرى خوددارى كند، تا اگر از مرد اول باردار شده، وضع او روشن گردد، حتى اگر با وسائل جلوگيرى اقدام به جلوگيرى از انعقاد نطفه كرده ، رعايت اين مدت واجب است. اگر از او صاحب فرزندى شد، بايد همانند فرزند ازدواج دائم مورد حمايت او قرار گيرد . تمام احكام فرزند بر او جارى خواهد شد، در حالى كه در فحشا هيچ يك از اين شرائط و قيود وجود ندارد. آيا اين دو را با يكديگر هرگز مىتوان مقايسه نمود؟
البته ازدواج موقت از نظر ارث ( ميان زن و شوهر) و نفقه و پارهاى از احكام ديگر تفاوت هايى با ازدواج دائم دارد، ولى تفاوت ها هرگز آن را در رديف فحشا قرار نخواهد داد. در هر حال شكلى از ازدواج است با مقررات ازدواج.
2-" ازدواج موقت" سبب مىشود كه بعضى از افراد هوسباز از اين قانون سوء استفاده كرده و هر نوع فحشا را در پشت اين پرده انجام دهند تا آن جا كه افراد محترم هرگز تن به ازدواج موقت نمىدهند، و زنان با شخصيت از آن ابا دارند.
پاسخ: سوء استفاده از كدام قانون در دنيا نشده است؟ آيا بايد جلو يك قانون فطرى و ضرورت اجتماعى را به خاطر سوء استفاده گرفت؟ يا بايد جلو سوء استفاده كنندگان را بگيريم؟
اگر عدهاى از زيارت خانه خدا سوء استفاده كردند و در اين سفر اقدام به فروش مواد مخدر كردند، آيا بايد جلو مردم را از شركت در اين كنگره عظيم اسلامى بگيريم يا جلو سوء استفاده كنندگان را؟! اگر ملاحظه مىكنيم كه امروز افراد محترم از اين قانون اسلامى كراهت دارند، عيب قانون نيست، بلكه عيب عمل كنندگان به قانون، و يا صحيح تر، سوء استفاده كنندگان از آن است. اگر در جامعه امروز هم ازدواج موقت به صورت سالم در آيد و حكومت اسلامى تحت ضوابط و مقررات خاص، اين موضوع را به طور صحيح پياده كند، هم جلو سوء استفادهها گرفته خواهد شد و هم افراد محترم ( هنگام ضرورت هاى اجتماعى) از آن كراهت نخواهند داشت.
3- مىگويند: ازدواج موقت سبب مىشود كه افراد بىسرپرست همچون فرزندان نامشروع تحويل به جامعه داده شود.
پاسخ: از آنچه گفتيم، جواب اين ايراد كاملا روشن شد، زيرا فرزندان نامشروع از نظر قانونى ،نه وابسته به پدرند و نه مادر، در حالى كه فرزندان ازدواج موقت كم ترين و كوچك ترين تفاوتى با فرزندان ازدواج دائم حتى در ميراث و ساير حقوق اجتماعى ندارند . گويا عدم توجه به اين حقيقت سرچشمه اشكال فوق شده است.(2)
برای مطالعه بیش تر در این زمینه به کتاب نظام حقوق زن در اسلام شهید مطهری مراجعه کنید.(3)
پی نوشت ها :
1. نساء(4) آیه 24.
2. آیت الله مکارم، تفسیر نمونه، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، ج3، ص343 و 345.
3. شهید مرتضی مطهری، نظام حقوق زن در اسلام ، بخش دوم، زندگی امروز و ازدواج موقت.
