هاروت و ماروت

پرسشگر گرامی با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مركز.
در قرآن آمده است: "آنچه شیاطین در عصر سلیمان بر مردم می‌خواندند، پیروی می‌کردند. سلیمان هرگز (دست به سحر نزد و ) کافر نشد؛ ولی شیاطین کفر ورزیدند و به مردم تعلیم سحر دادند. نیز ( یهود ) از آنچه بر دو فرشته بابل، هاروت و ماروت، نازل شد، پیروی کردند. ( آن ها طریق سحر کردن را برای آشنایی با طرز ابطال آن به مردم یاد می‌دادند)...". (1)
در خصوص دو فرشته هاروت و ماروت باید از چند جهت بحث نمود:
یکم: از احادیث استفاده می‌شود که در زمان سلیمان پیامبر (ع) گروهی در کشور او به عمل سحر و جادوگری پرداختند و سلیمان دستور داد که تمام نوشته‌های آن‌ها را جمع آوری کرده و در محل مخصوصی نگه داری کنند. پس از وفات سلیمان، گروهی آن‌ها را بیرون آورده، با بهره گیری از آن‌ها به تکذیب حضرت سلیمان پرداخته و پیامبر بودن او را منکر شده و به اذیت و آزار مردم پرداختند.
هنگامی که پیامبر اسلام (ص) ظهور کرد، اعلام نمود که سلیمان از پیامبران است. برخی از علمای یهود گفتند: ‌از محمد تعجب نمی کنید که می‌گوید سلیمان پیامبر است؛ در صورتی که او ساحر بوده است! آیات فوق به آن ها پاسخ داد. (2)
دوم: در خصوص هاروت و ماروت، اختلاف است؛ ولی قول صحیح آن است که آن ها از فرشتگان الهی بودند؛ چنان که قرآن بدان تصریح نموده است که از سوی خداوند مأموریت یافتند تا در سرزمین بابل به ابطال سحر بپردازند؛ زیرا در بابل سحر و جادوگری به اوج خود رسید. برخی با بهره گیری از سحر به آزار مردم می‌پرداختند، از این رو، خداوند این دو فرشته را فرستاد که عوامل سحر و طریق ابطال آن را به مردم بیاموزند تا مردم از شرّ ساحران در امان باشند. (3)
از آیه 102 سوره بقره، هم فرشته بودن آن‌ها استفاده می‌شود و هم رسالت و وظیفه آنان دو که ابطال سحر و یاد دادن آن برای دیگران بود. (4) برخی درباره این دو فرشته افسانه سرایی نموده و داستانی را نقل کرده‌اند که این دو فرشته بودند و خداوند آن‌ها را برای این به زمین فرستاد تا بدانند آنان اگر به جای انسان‌ها بودند، از گناه مصون نمی ماندند و خداوند را معصیت می‌کردند. آن‌ها بعد از آن که به زمین فرود آمدند، مرتکب چندین گناه بزرگ شدند. بی تردید، این نگرش جزء خرافات بوده و قرآن این دو فرشته را از هر گونه گناه مصون می‌داند. (5) برخی هاروت و ماروت را دو مرد از ساکنان بابل دانسته (6) و فرشته بودن آن ها را منکر شده و حتی به عنوان شیطان معرفی کرده‌اند؛ حال آن که آیه مذکور، از آن‌ها به عنوان دو فرشته الهی یاد نموده است. (7)

پی‌نوشت‌ها:
1. بقره (2)، آیه 102؛ تفسیر نمونه، ج 1.
2. سیرة ابن هشام، ج 2، ص 194؛ مجمع البیان، ج 1 - 2، ص 174.
3. تفسیر نمونه، ج 1، ص 374.
4. مجمع البیان، ج 1- 2، ص 173 - 176.
5. همان؛ تفسیر نمونه، ج 1، ص 375.
6. مجمع البیان،‌ج 1 - 2، ص 1754.
7. بقره (2)، آیه 102؛ مجمع البیان، ج 1 - 2، ص 175.