زیارت عاشورا

مطلب ارسالی شما بعد تایید مدیریت در سایت نمایش داده خواهد شد.

آیا اگر درقبیله ای عده ای گناه بزرگی مرتکب شوند همه آن قبیله مستحق لعن می شوند؟ اصلا مگر ممکن نیست درقبله بد، حتی یک انسان درستکار در کل سال ها و ادوار پیدا نشود، پس به چه جرمی آنها باید لعن شوند؟ از آنجا که می گویند وقتی کسی، کسی را لعن می کند اگر این لعن حق باشد بر آن طرف وارد می شود و گرنه به لعن کننده باز می گردد؟ در حالیکه ما در زیارت عاشورا می گوییم «اللهم العن آل ابی سفیان و آل زیاد وآل مروان».

پاسخ:
از جمع بندي آموزه هاي ديني اين گونه به دست مي آيد كه مراد از افراد مورد لعن در زيارت عاشورا افراد منسوب به يك خاندان و عشيره نيست، بلكه كساني اند كه غير از نسبت نسبي به لحاظ فكري واعتقادي نيز همفكر بزرگان خود بوده و به شهادت اهل بيت راضي بوده اند و آن را درست مي پنداشتند. لذا در اين باره گفته شده:
« منظور از بنى‏ اميه در زيارت عاشورا كه مورد لعن قرار گرفته‏ اند آنها هستند كه در غصب خلافت و اطفاء نور خدا و دشمنى با آل محمد (علیهم السلام) به عنوانى دست داشتند يا راضى بودند، كه در آن عصر اكثريت آنها چنين بودند، بنابراين مانعى ندارد كه اندكى از آنها از عموميت لعن استثناء شده باشند.» (1)
نكته ديگر اينكه از آنجا كه اغلب بني‌اميه به خاطر اينكه در تضاد با حق بودند مورد لعن واقع شده اند نه از آن جهت كه از اولاد و فرزندان اميه بودند و اين قطعي است كه اگر كسي از بني‌هاشم باشد و در مسير مخالفت با ذات ربوبي قدم بردارد مورد نص الهي قرار مي‌گيرد همانند ابولهب كه سوره مسد در شأن او نازل شده است و اين قانون اختصاص به زمان گذشته ندارد و در تمام زمان ها جاري است.
بدين معني كه حتي در اين زمان هم اگر كسي بر عقيده بني‌اميه باشد و مشمول لعن الهي واقع خواهد شد و يا اگر از لحاظ عقيده با اهل بيت همراه باشد از پيروان آنان شمرده خواهد شد. و اين مطلب از فرمايش مولي الموحدين(ع) به خوبي برمي‌آيد كه فرمودند:
«راضي بودن و ناراضي بودن، مردم را در سلك يك امت و گروه جمع مي‌كند، همان گونه كه در قبيلة ثمود در جريان كشتن ناقه صالح(ع) قاتل شتر يك نفر بود. ولي عذاب الهي بر همة آنان نازل شد، چون همه آنان به عمل او راضي بودند.»(2) پس ملاك خوب و بد بودن اطاعت و عصيان است نه نژاد و از فلان قوم و قبيله بودن، مثل پسر نوح كه او در واقع پسر نوح بود. اما چون از اطاعت الهي سرباز زد خداوند او را از فرزندي نوح خارج ساخت.»
قضيه برخورد حضرت رضا(ع) با برادرشان زيد بن موسي ‌بن جعفر معروف است كه خدمت آن حضرت رسيد؛ سلام كرد، حضرت جواب سلام او را ندادند، عرض كرد: من پسر پدرتان هستم. چرا جواب سلام مرا نمي‌دهيد؟ حضرت پاسخ دادند تا زماني برادر من هستي كه اطاعت الهي داشته باشي و چون عصيان الهي كردي ديگر بين من و تو برادري نخواهد بود.(3)
همچنين آورده اند كه فردي از بني‌اميه به نام سعد بن عبد الملك كه از اولاد مروان بود و امام باقر(ع) به او لقب سعدالخير دادند روزي خدمت آن حضرت وارد شد در حالي كه همچون زني كه فرزند از دست داده گريه مي كرد، حضرت از او علت گريه را جويا شدند پاسخ داد: چگونه گريه نكنم و حال اين كه من از شجره ملعونه هستم، حضرت به او فرمودند: تو از بني‌اميه نيستي تو از ما هستي تو مگر قرآن نخواندي كه اين آيه شريفه را از قول حضرت ابراهيم حكايت مي‌كند؛ «فمن تبعني فانه مني».(4) آن كه از من پيروي كند از من است.
درنتيجه اگر مراد از بني‌اميه يعني آن گروهي كه در جهت غصب خلافت اهل بيت حركت كرده‌اند باشد امثال خالد بن ‌العاص، محمد بن ‌ابي ‌حذيفه و ... به اصطلاح تخصصاً از بني اميه خارج خواهند بود يعني داخل آنها نبوده‌اند تا گفته شود به چه دليل استثنا شده‌اند و اگر خروج تخصصي را هم نپذيريم آيه شريفه و فقره زيارت عاشورا به اين روايات تخصيص خورده است.

پي نوشت ها:
1. علامه ميرزا ابوالفضل تهرانى، شفاء الصدور، نشر دار الكتب الاسلاميه تهران، بي تا، ص321.
2. مجلسي، محمدباقر، بحار الانوار، چاپ بيروت، ج 49، ص 221.
3. ابراهيم/36.
4. شيخ مفيد، اختصاص، تحقيق علي‌اكبر غفاري، بيروت، مؤسسه الاعلمي، 1402، ص 85.
موفق و مؤید باشید.

با توجه به این روایات امام صادق (عليه السلام) که نقل مى كند: «آن حضرت از پدر بزرگوارش و ايشان از اجداد طاهرينش و آنان از پيامبر اكرم و آن حضرت از جبرئيل و جبرئيل از خداوند متعال نقل مى كنند كه حضرت احديّت به ذات مقدس خود قسم خورده كه هر كس امام حسين (عليه السلام) را با اين زيارت، از دور يا نزديك زيارت كند، زيارت او را مى پذيرم و خواهش و حاجت او را برآورده مى كنم و فوز به بهشت و آزادى از جهنم را به او عطا مى كنم و شفاعت او را در حق هر كس كه بخواهد قبول مى نمايم» سپس امام صادق (عليه السلام) به صفوان مى گويد: «هر گاه حاجتى پيدا كردى اين زيارت را بخوان كه بر آورده خواهد شد». من به این روایات اعتماد کامل داشتم و یک سال تموم واسه حاجتم این زیارت کامل با نماز و صد لعن و صد سلام خوندم، اما مشکلم گره محکم تری خورد و من خیلی خیلی داغون شدم. چرا؟ جواب این همه اعتمادم و امیدم به خدا و امام حسین (ع) رو از کجا بگیرم؟ به چه روایت و زیارتی دیگه اعتماد کنم؟ دیگه به هیچی اعتماد ندارم.

متأسفانه مشکل خود را بیان نکرده اید تا بتوانیم کمک نماییم اما توصیه می کنیم:
حال که الحمدلله این قدر همت بلند دارید که یک سال زیارت عاشورا خواندید پس شکیبا باشید و سریع عکس العمل نشان ندهید، برای حل مشکل خود دست از دامان پاک اهل بیت عصمت و طهارت (ع) برندارید؛ شاید ایراد از مشکل باشد که باید از راه دیگری حل شود، نه از زیارت عاشورا.
اما چرا گاهی دعاهای ما مستجاب نمی شود؟
در پاسخ باید بگوییم: بین اجابت دعا و تحقق مطلوب باید فرق قائل شد، زیرا اجابت دعا این است که به یا رب یا رب من جواب لبیک بیاید، یعنی هر وقت من یا الله بگویم، از طرف خدا لبیک و ندای «عبدی و بندۀ من بیاید». این امر قطعی است و شکی در آن نیست؛ اما تحقق مطلوب من ممکن است بشود و ممکن هم است نشود، حال اگر نشود، باید دید علت چیست؟
در اینجا خیلی مسائل دخیل است، از جمله:
1. گناه:
در دعای کمیل می‌خوانیم: اللهم اغفرلی الذنوب التی تحبس الدعاء؛
خدایا! گناهانی را که باعث حبس دعا است، بر من ببخشای.
2.به کار نگرفتن عوامل طبیعی:
3.غفلت دل:
رسول اکرم(ص) می‌فرماید:
بدانید خداوند دعایی را که از قلب غافل برخاسته باشد نمی‌پذیرد. (1)
4.ترک امر به معروف و نهی از منکر:
امام علی(ع) می‌فرماید:
امر به معروف و نهی از منکر ار ترک نکنید که خدا بدان را بر شما چیره خواهد کرد. آن گاه دعا می‌کنید اما دعای تان به اجابت نمی‌رسد». (2)
5.لقمۀ حرام:
پیامبر (صلی الله علیه وآله) در پاسخ به کسی که گفته بود: دوست دارم دعایم مستجاب شود، فرمود: غذایت را پاک کن و غذای حرام به شکمت نریز.(3)
6.بی‌اعتنایی به نماز:
حضرت زهرا(سلام الله علیها) می‌فرماید: از پدرم رسول خدا(ص) دربارۀ مرد و زنی که در نماز سستی و سهل انگاری می‌کنند پرسیدم، فرمود: دعایش مستجاب نخواهد شد و برایش بهره‌ای از دعای صالحان و نیکوکاران نخواهد بود. (4)
7.اسباب لهو و لعب و شراب در خانه نگاه داشتن:
امام علی(ع) می‌فرماید:
«به خانه‌ای که در آن شراب یا ابزار یا ساز و قمار باشد، فرشتگان داخل نمی‌شوند. دعای اهل آن خانه مستجاب نمی‌گردد. برکت از آن‌ها برداشته می‌شود». (5)
8.ریا کاری:
رسول خدا(ص) می‌فرماید: «به زودی بر امت من زمانی می‌آید که درون شان فاسد و ظاهرشان خوب باشد. به عنوان دست‌یابی به دنیا و برای فداکاری انجام نمی‌دهد، بلکه کارشان فقط به منظور ریا و خود نمایی است و هیچ باکی ندارند. خداوند آنان را به مجازاتی گرفتار می‌نماید، آن گاه دعا می‌کنند مانند دعا شخصی که در حال غرق شدن است اما دعای شان مستجاب نمی‌گردد».(6)
9.مصلحت نبودن:
یکی از محدودیت‌های دانش آدمی، دست نیافتن به باطن امور است، از این رو در چنبرة ظواهر کارها گرفتار می‌آید و در توصیف امور به خوبی یا بدی دچار اشتباه می‌شود. در مواردی از خدا چیزی می‌خواهد که به مصلحت او نیست اما خبر ندارد. خداوند ناتوانی انسان را چنین تصویر می‌کند:
« عسی ان تکروهوا شیئاً و هو خیر، لکم و عسی ان تحبوا شیئاً و هو شرّ لکم ؛ چه بسا از چیزی ناخشنود باشید، در حالی که برای شما خیر و خوب است و چیزی را دوست دارید، در حالی که بد است». (7) امام علی(ع) به صراحت این نکته را فرموده است: انسان برای دست یابی به چیزی پافشاری کند اما وقتی به آن دست یافت، آرزو کند کاش بدان دست نمی یافت. (8)
عوامل دیگری نیز دخیل است که باید رجوع شود.

پی نوشت ها:
1. علامه مجلسی،بحارالانوار، موسسه الوفاء ،بیروت،1404ق،ج74، ص175.
2. شیخ کلینی، اصول کافی،‌دارالکتب الاسلامیه،تهران،1365ش، ج 7 ص 52،
3. شیخ حر عاملی،وسائل الشیعه،آل البیت،قم،1409ق، ج 7 ص 145.
4. علامه مجلسی،بحارالانوار، ج80، ص21.
5.شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 17، ص 315.
6. شیخ کلینی،کافی، ج 2، ص 296.
7. بقره (2) آیه 216.
8. ابن فهد حلى، عدة الداعى، يك جلد، دارالكتاب الاسلامى، 1407 ه، ص 17.

چرا از حضرت زینب و حضرت ابوالفضل (علیهما السلام) در زیارت عاشورا نام برده نشده است؟

پاسخ:
دو زیارت به نام زیارت عاشورا داریم، که یکی معروف است و یک صد لعن و سلام دارد و دیگری زیارت عاشورای غیر معروف. در زیارت عاشورای غیر معروف، سلام به حضرت اباالفضل (ع)‌ نیز هست" السَّلَامُ عَلَى الْعَبَّاسِ بْنِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ الشَّهِيد"(1)
اما در زيارت عاشوراي معروف نظر اصلي زيارت كننده حضرت امام حسين (ع) است. لذا ضرورت ندارد كه در اين زيارت نام همه را به صورت مستقل ذكر كنند و در اين ميان خود حضرت اباالفضل (ع) زيارت مستقل دارد. البته از دیگران به صورت غیر مستقل و با عنوان «اصحاب الحسین» یاد شده است که حضرت زینب (س) و حضرت اباالفضل (ع) را نیز شامل می شود.

پی نوشت:
1. محدث نورى، مستدرک الوسائل، چ مؤسسه آل البيت(ع)،قم 1408 ه ق،ج10،ص 415.

از آنجا که خواندن آیاتی که سجده دار است در حال جنابت و حیض گناه دارد و حرام است، آیا خواندن زیارت عاشورا در عادت ماهیانه هم اشکال دارد با توجه به اینکه سجده دارد؟ مثلا سر بر مهر نگذاریم و به حالت سجده نرویم و مهر را بالا بیاوریم و بر پیشانی بگذاریم، با توجه به اینکه مثلا نذر کرده ایم 40 روز زیارت عاشورا بخوانیم یا کل ماه محرم و صفر را زیارت عاشورا بخوانیم.

پاسخ:
خواندن زیارت عاشورا در عادت ماهیانه اشكالي ندارد. (1)

پی نوشت:
1. سئوال از دفتر آیت الله مکارم شیرازی در قم (7840001-0251).

از قول يكي از مراجع معظم تقليد بيان شده كه فرموده اند: «هنگام قرائت زيارت عاشورا در مساجد و ... بايد رو به قبله نشست و نه به طرف كربلا.» راهنمايي فرماييد

پاسخ:
رو به قبله یا کربلا بودن هنگام خواندن زیارت عاشورا لازم نیست. (1)

پی نوشت:
1. سئوال از دفتر امام خمینی در قم (7743232-0251).

با سلام، آيا زيارت عاشورا حديث قدسي است؟ يعني از جانب خداوند آمده است؟ لطفا دراين مورد توضيح داده و بفرماييد. منشأ صدور آن از طرف كداميك از معصومين (علیهم السلام) مي باشد؟

پاسخ:
زیارت عاشورا به چند طریق به دست ما رسیده که بنا بر یک طریق، حدیث قدسی محسوب می شود.
شیخ طوسی با سه سند این زیارت شریفه را نقل می‏ نماید:
1- عقبة ابن خالد از امام باقر(علیه‏ السلام)؛
2- صفوان بن مهران از امام صادق‏ (علیه‏ السلام) از پدرانش از پیامبر و جبرئیل و سرانجام از خدا؛ (بنابراین سند زیارت عاشورا حدیث قدسی است چون به عنوان کلام خدا معرفی شده است)
بنابراین نقل امام صادق (ع) می فرماید: من برای هر کس که از دور یا نزدیک به این زیارت اباعبد الله الحسین (ع) را زیارت کند و دعای بعد از این زیارت را بخواند، ضامنم که زیارتش قبول و سعی و تلاشش مورد قدردانی خدا بوده و...، بعد می فرماید این ضمانت را پدرم (امام باقر «ع») هم داده و از این ضمانت را از پدرش(امام سجاد «ع») هم نقل کرده و او هم این ضمانت را داده و از پدرش (امام حسین «ع») نقل کرده و او هم این ضمانت را داده و از برادرش امام حسن هم نقل کرده و او هم از پدرش امام علی نقل کرده و امام علی هم این ضمانت را داده و از پیامبر (ص) هم نقل کرده و پیامبر هم این ضمانت را از جبرویل نقل کرده و جبرئیل هم این ضمانت را از خدا نقل کرده که قسم خورده هر کس به این زیارت و دعای بعدش از دور یا مزدیک اباعبدالله الحسین (ع) را زیارت کند زیارتش قبول و شفاعتش پذیرفته باشد و... و بر ای قسم ملائکه و ما را شاهد گرفته است. (1)
3- علقمه بن محمد حضرمی از امام باقر(علیه‏ السلام).
بیشتر رجال این سه سند مورد تأیید علمای علم رجال می‏ باشند و سند آن مورد قبول‏ مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، شیخ طوسی است.

برای اطلاع بیشتر به:
میرزا ابوالفضل تهرانی ، شفاء الصدور فی شرح زیاره العاشور ، - ، امیر المونین ، 1370 ش ، مراجعه کنید.

پی نوشت ها:
1. شیخ طوسی محمد بن حسن ،مصباح المتهجد ، اول ، بیروت ، مؤسسه الفقه الشیعه ، 1411 ق ، ص781-782.

آیا بر زنی که عذرشرعی دارد سجده ی زیارت عاشورا جایز است؟

پاسخ:
بله بر زنی که عذر شرعی دارد سجده ی زیارت عاشورا جایز است و اشکال ندارد و از محرمات زن حائض شمرده نشده است.(1)

پی نوشت:
1. امام خمینی، توضیح المسائل مسئله 450.(مطابق با نظر آیت الله خامنه ای) .

توجه به اشتراك هاي اهل كتاب در قرآن نيز براي اتحاد و جلوگيري از فتنه توسط كافران، مطرح شده است. در ترجمه بعضي از كتب ذیل زيارت عاشورا در قسمتي كه گروهي را لعن مي كند نوشته شده منظور ابوبكر، عمر و عثمان است. همين باعث رخنه بين مسلمانان (شيعه و سني) شده است؟ جدايي از اينكه من شيعه هستم خيلي از مسايل از همين افراد سرچشمه گرفته ولي چون اصل مهمتري پيش مي آيد به ارزش هاي اهل سنت احترام مي گذارم. پس يا اين ترجمه اشتباه است يا اينكه سنديت زيارت عاشورا مورد سؤال قرار مي گيرد. لطفا راهنمايي فرماييد

پاسخ:
در بعضی از کتب معتبر که این زیارت را نقل کرده اند، این فصل بدین صورت نیست، مثلا در کامل الزیاره ابن قولویه این فصل به این عبارت آمده:
اللهم خص أنت اول ظالم ظلم آل نبیک باللعن ثم العن اعداء آل محمد من الاولین و الآخرین اللهم العن یزید و... (1)
سید بن طاووس هم بعد از ذکر این زیارت می نویسد: در مصباح الکبیر دو فصل آخر که صد بار تکرار می شوند، وجود ندارد. (2)
در تاریخ آمده که وقتی دشمنان شیخ طوسی سعایت او را نزد خلیفه عباسی کردند و خلیفه منظور از این افراد را که در زیارت نقل شده در مصباح آمده، از شیخ پرسید، جواب داد: اولی هابیل است که قابیل را به ناحق کشت.
دوم قیدار پی کننده شتر صالح است.
سوم قاتل یحیی بن زکریا است.
چهارم ابن ملجم قاتل علی بن ابی طالب (علیه السلام) است .
افراد نامبرده هم قاتلان امام حسین (علیه السلام) هستند. (3)
گرچه توجیه شیخ خوب است، ولی اگر این عبارت از معصوم (علیه السلام) صادر شده باشد، منظورش را به ابهام فرموده است و کسی نمی تواند به یقین بگوید منظور معصوم چه کسانی هستند.
بنابراین بدون این که به یقین حکم کنیم منظور از این سه نفر چه کسانی هستند، می گوییم آنان کسانی هستند که به پیامبر و اهل بیت که حرمت آنان واجب بوده، ظلم آگاهانه روا داشته اند. به خاطر ظلم آگاهانه به پیامبر و اهل بیت، مستحق لعن و نفرین می باشند. هیچ فرد سنی نیست که مخالف لعن دشمنان پیامبر و اهل بیت که به حکم قرآن دوست داشتن و حفظ حرمت شان واجب است (4) باشد. چنین لعنی به صورت اجمالی و به جهت دشمنی لعن شدگان با پیامبر و اهل بیت، مخالف وحدت نیست.
مخالف وحدت آن است که خلفای بعد از پیامبر(ص) را با ذکر نام دشمن اهل بیت بشمریم. در مقابل چشم اهل سنت که آنان را یاران با وفای پیامبر می دانند، لعن کنیم. چنین کاری به هیچ وجه صحیح نیست. در هیچ آیه و روایت و دعایی وارد نشده است.
ما و اهل سنت دشمنان اهل بیت پیامبر را مسلمان نمی دانیم اما در مورد مصداق ها با هم اختلاف داریم. باید در اختلاف، اصول برادری رعایت شود. از اهانت و لعن و نفرین به اشخاصی که از نظر برادران اهل سنت محترم می باشند، خودداری ورزیم.

پی نوشت ها:
1.ابن قولویه ، کامل الزیارات ، قم ، انتشارات اسلامی ، 1417 ق ، ج332.
2.ابن مشهدی ، مزار ، ص485 پاورقی.
3. شیخ طوسی ، استبصار ، تهران ، دار الکتب الاسلامیه ، 1363 ش ، ج1 ، ص16 (مقدمه در ترجمه و زندگی نامه شیخ).
4. شوری (42) آیه 23.

آیا باید در زیارت عاشورا بندهای آخر را حتما صد بار تکرار کرد؟ و اگر به جای 100 بار 1 بار را بگوییم و بگوییم 99 بار کافی است؟

پاسخ:
در قسمت پایانی زیارت عاشورا یک فقره مشتمل بر لعن قاتلان و ستمگران و مخالفان اباعبداللَّه (ع) است که با "اللهم العن اول ظالم..." شروع می‏ شود.
فقره دوم مشتمل بر سلام بر سیدالشهدا و فرزندان و اصحاب او است که با "السلام علیک یا ابا عبداللَّه و علی الارواح التی حلت بفنائک..." شروع می‏ شود.
در روایت آمده هر یک از این دو قسمت صد مرتبه خوانده شود، ثواب کامل و فضیلت تامّه زیارت عاشورا را می برد که برابر است با ثواب هزار حج و هزار عمره و هزار بار جهاد در راه خدا. آن کسی که زیارت را آن گونه که مأثور است بخواند به آن چه می‏ خواند، می رسد. کسانی که این زیارت را به طور مختصر می خوانند و لعن ها را فقط یک بار می گویند، گرچه ثواب عظیم می برند (ان شاء الله) ولی ثوابی که وعده داده شده، به تمام و کمال برای کسانی است که تکرار را رعایت کنند.
البته اگر کسی وقت نداشته باشد و هر یک از این دو قسمت را با نیت صد مرتبه بخواند و بعد از خواندن هر یک از آن دو قسمت بگوید: "مأة مرّة" یعنی (100 بار) یا یک مرتبه که خواند بگوید "و تسعاً و تسعین مرّة" یعنی (به اضافه 99 بار دیگر)، امید آن است که خداوند ثواب کامل را به او عنایت نماید.
صاحب "قرّة المهج" می‏ نویسد: در پاورقی کتاب "شفاء الصدور" ج 1، ص 110 از کتاب "مشحون" به سندش از امیرالمؤمنین (ع) نقل می‏ کند که حضرت فرمود: "کسی که زیارت عاشورا (مشهوره) را بخواند، سپس یک دفعه بگوید: "اللهم العنهم جمیعا تسعا و تسعین مرّة" مانند کسی است که صد مرتبه گفته و این برای کسانی که وقت ندارند، فوزی است عظیم.(1)
بنا به حدیث منقول از نبی مکرم اسلام(ص) ارزشمندترین عمل، عملی است که با مشقت (2) انجام گیرد.
بنابراین عملی که اساس و ریشه آن صحیح باشد، انسان برای انجامش هر قدر مشقت بیشتری را تحمل کند، از ثواب و فضیلت بیشتری برخوردار می‏ گردد.
مولی شریف شیروانی از امام هادی نقل می کند که لعن را یک بار کامل بگوید: آن گاه 99 بار بگوید: اللهم العنهم جمیعا. در سلام هم یک بار آن را به طور کامل بگوید و بعد 99 بار بگوید: « االسلام علی الحسین و علی علی بن الحسین و علی اولاد الحسین و علی اصحاب الحسین» مثل این است که تمام صد لعن و صد سلام را گفته باشد. (3)

پی نوشت ها:
1 . جواد بن عباس کربلائی، قرة المهج، ص 127.
2 . "احمزها" یعنی قوی‏ترین و محکم‏ترین.
3 . زیارت عاشورا و آثار شگفت آن . سید علی موحد اصفهانی ،ص 121.

صفحه‌ها