چند غرب یا شرق داریم؟

سوال:
چند غرب یا شرق داریم؟ یک شرق و یک غرب (سوره 26 آیه 28)، دو شرق و دو غرب (سوره 55 آیه 17) و چندین شرق و چندین غرب (سوره 70 آیه 40)

پاسخ:

بسیار مرسوم است که دربارة یک حقیقت با نگاه و زاویه‌های متفاوت و بر اساس اعتبارات متفاوت تعبیرهای مختلف به کار رود، مثلاً یک موضوع به اعتبارهای مختلف، تقسیم‌های مختلف بپذیرد و اقسام متفاوت داشته باشد، مثلاً در علم زیست‌شناسی در بررسی گیاهان، اقسامی مختلف برای آنها ذکر می‌شود. گاهی به دو قسم تقسیم می‌شوند گاهی به سه یا چهار و... این نوع تقسیمات بر اساس معیارهای مختلف است و هیچ انسان عاقل حتى اگر دانشمند گیاه‌شناس نباشد، نمی‌گوید که دانمشندان زیست‌شناس دچار تناقض شده‌اند، مگر این¬که انسانی که نسبت به دانشمندان زیست‌شناس، دشمنی داشته باشد و بخواهد به هر شکلی که شده و با مغلطه بر آنها ایراد بگیرد، که چرا یک جا دو قسم ذکر کردید و در جای دیگر چهار قسم و...
در مسئله مشرق و مغرب در آیات قرآن نیز مسئله همین است.
هر یک از تقسیمات بر اساس معیار و لحاظ خاصی است.
آنجا که از یک مشرق و مغرب صحبت می¬کند، مراد آن جنس و ماهیت مشرق و مغرب است که شامل همة مشرق‌ها و مغرب‌های هر روز می‌شود. اما آنجا که از دو مشرق و مغرب صحبت می‌کند، چند فرض ممکن است شاید، دو مشرق و دو مغرب باشد که در بین مشرق‌ها و مغرب‌ها ممتاز هستند که یکی از آغاز تابستان، یعنی حد اکثر اوج خورشید در مدار شمالی، و یکی در آغاز زمستان، یعنی حداقل پائین آمدن خورشید در مدار جنوبی است.
توضیح اینکه: از آنجا که محور زمین نسبت به سطح مدار آن مایل است و زاویه‌ای در حدود 23 درجه تشکیل می‌دهد، و با همین حال به گرد خورشید می‌چرخد، طلوع و غروب خورشید دائماً متغیر به نظر می‌رسد و از 23 درجه میل اعظم شمالی (در آغاز تابستان) تا 23 درجه میل اعظم جنوبی (در آغاز زمستان) در تغییر است که مدار اول را مدار «رأس السرطان» و مدار دوم را مدار «رأس الجدی» گویند، و این دو مشرق و دو مغرب خورشید است و بقیه مدارات در درون این دو مدار قرار دارند. و چون این دو مشرق و مغرب کامل مشخص است روی آن تکیه شده است.
برخی نیز مقصود آن مشرق و مغرب اعتدالی می‌دانند که در ابتدای بهار و پاییز است.
اما آنجا که از مشارق و مغارب صحبت شده، مراد تعداد روزهای سال می‌باشد که به تعداد آن مشرق و مغرب داریم، یا منظور مشرق و مغرب هر منطقه یا کشور باشد که به تعداد مناطق و زمین‌ها در روی زمین مشرق و مغرب داریم و این مسئله می‌تواند از اعجازهای علمی قرآن باشد در زمانی که زمین مسطح تصور می‌شد، قرآن از مشرق‌ها و مغرب‌ها سخن می‌گوید که این تنها با کروی بودن زمین می‌تواند سازگار باشد.