آیا ابراهیم بت‌ها را نابود کرد؟
سوال:
آیا ابراهیم بت‌ها را نابود کرد؟
ماجرای ابراهیم در سوره 19 /آیه 41 و49 و 6، آیه74 به طور مشخص با سوره 21آیه 51 تا 59 متفاوت است؟
در سوره 19 وقتی ابراهیم به دلیل صحبت کردن علیه بت‌ها توسط پدرش به سنگسار شدن تهدید می‌شود، ساکت شده و منطقه را ترک می‌کند.
پاسخ:
ابراهیم خلیل الله، دومین پیامبر اولوا العزم در 63 آیه از 25 سوره قرآن کریم 69 بار نام مبارکش ذکر شده است. پدرش تارح و به نوح(ع) می‌رسد. آزر، عمو یا پدر بزرگ مادریش، منجم نمرود، وزیر مشاور (یا صدر اعظم) او و در جایگاه رهبری بت‌پرستان بوده است.
ابراهیم آزر را به «ابتِ» خطاب کرده که نشان از اهمیت او برای ابراهیم است. ابراهیم به هنگام گفت‌وگو با آزر از درشت‌گویی پرهیز می‌کرد و در گفتگو و احتجاج با آزر از ادب فراتر نمی‌رفت. در جایی که آزر، ابراهیم را به سنگسار شدن تهدید کرد (19 /46) ابراهیم گفت:« سلام علیک و اهجرنی ملیّا» این کلام به معنای دعا برای سلامتی معنوی آزر است، یعنی دوری از مرض شرک. «ساستغفر لک ربّی» ابراهیم وعده داد که از خداوند برایش طلب آمرزش کند.
ابراهیم علاوه بر ترک محیط، رابطة عاطفی را با آزر حفظ کرد. این گفتگوها، از مکالمة نخستین ابراهیم با آزر است. الفاظ کاملاً عاطفی در چارچوب اخلاق است. اما در سوره انعام، نوع گفتگو از سختگیری برخوردار است و می‌رساند که ابراهیم در تبلیغ دین اصرار داشته و بت‌پرستان بر لجاجت خود، و بالاخره ابراهیم بنا گذاشت که بت‌ها را بشکند، و آنها را از بین ببرد، جز بت بزرگ (افلون) به انگیزة آنکه ابراهیم با بت‌پرستان احتجاج کند و آنها را به راه راست هدایت کند.
اما او در این کار به جایی رسید که نمرود و... تصمیم به انداختن وی به آتش گرفت که در سورة انبیا، آیه 68؛ صافات، 37 و 97؛ عنکبوت، 24 بیان شده است. آنگاه پس از نجات، از دیار خود هجرت کرد و به منطقة فلسطین آمد.
بنابراین، در بیان هجرت و بیرون رفتن ابراهیم از شهر هیچ بحث و گفتگویی نیست ، همان گونه كه در مورد شكستن بت ها توسط او هیچ شكی نیست. او بت‌ها را نابود کرد و از شهر هجرت نمود. اگر قبل از شكستن ، سخن از بیرون رفتن ابراهیم است، بدین معنا است كه او قبلا از بیرون رفتن سخن گفت و پس از شكستن بت ها آن را عملی كرد ؛ این دو چگونه با هم تناقض دارند؟!حتی اگر بگوییم قبل از شكستن از شهر بیرون رفت ، می تواند پس از آن به شهر بازگشته و بت ها را شكسته، پس از داستان افتادن در آتش و مسایلی كه به وجود آمد برای همیشه از شهر و آن دیار هجرت كرده باشد ؛پس احتمال دیگر آنکه ابراهیم دو بار هجرت کرد: یکی قبل از شکستن بت‌ها برای احترام آزر به بیرون شهر رفت سپس بازگشت و بت‌ها را شکست. بار دیگر پس از نجات از آتش بوده، در فاصلة گفتگو اوّل تا به آتش افتادن ابراهیم(ع)، آزر را ندیده است.
حال این دو مطلب چگونه در فهم نویسنده، تناقض دارد؟!
پی‌نوشت‌ها:
1. تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج 7، ص 220.
2. دائره‌المعارف قرآن کریم، ج 1، ص 477.
3. تفسیر راهنما، هاشمی رفسنجانی، ج 1، ص 391.
