سؤال 19:در زمان دو خلیفه اول فتوحات گسترش یافت ولی در زمان حضرت علی اختلاف داخلی به وجود آمد!

پاسخ:
اگر شخصیت و برتری افراد به اندازه گسترش جغرافیایی حکومت آنان باشد، پس دو خلیفه نخست بر پیامبر نیز برتری دارند، زیرا در زمان پیامبر قدرتی که اسلام پیدا کرد، کمتر از قدرتی بود که در زمان آن دو به دست آورد.
اگر واقعاً میزان همان گسترش جغرافیایی حکومت است، در زمان هارون الرشید خورشید اسلام، بیش از همه وقت درخشش گرفت، پس باید هارون بالاتر از همه حتی پیامبر اکرم باشد!
نکتۀ باریک تر از مو این است که گسترش قلمرو اسلام، مرهون خلافت این دو نفر نبود، مرهون تعالیم روح بخش اسلام بود که دلها آن را می پذیرفت و مردم از حکومت های جائر خود، خسته و نالان بودند.
ندای لا اله الّا اللّه و همراه با عدالت خواهی و مساوات میان انسان ها، جاذبه ای داشت که ملّتها را به سوی اسلام، متوجه می کرد. و در عین حال نباید فرهنگ جهاد و شهادت را که اسلام آورده بود، در گسترش اسلام، نادیده گرفت.
اختلاف و دو دستگی در دوران خلافت امام علی نتیجۀ شیوۀ حکومت خلفای پیشین بود، خصوصاً در دوران خلیفۀ سوم، عدالت خواهی و انسان دوستی، به زراندوزی و تعصب قبیله ای تبدیل شد و امام می خواست این ملت دنیا طلب و زراندوز را به دوران عصر رسول خدا باز گرداند. دنیا طلبان، با چنین حکومتی مخالفت کردند وبا قدرت های مالی که قبلاً اندوخته بودند، ارتشی را برای جنگ با علی ترتیب دادن، و امام نیز به فرمان پیامبر، و صریح آیات قرآن با آنان جنگید.(1)
بنابراین، اختلافات، معلول حکومت علی نبود، معلول آن تربیتهای نادرست پیشینیان بود که پذیرای حکومت عدل الهی نبودند.
پی نوشت ها:
1. صحیح ابن حبان: 15/285، حدیث 6937، مستدرک حاکم: 3/122، مسند احمد:17/360، حدیث11258.