3. عملکرد معاویه و یزید
عملکرد حکومت معاویه و یزید در پیدایش تحول و دگرگونى مردم اثر فراوانى داشت چرا که معاویه به گونهاى عمل کرد که نتیجهاش همان بود که واقع شد. اقدامات دستگاه حکومتى معاویه عبارت بود از:
1. تبدیل خلافت به سلطنت؛
2. سپردن مسؤلیتهاى حکومتى و کلیدى به خویشان و بستگان معاویه؛
3. حیف و میل بیت المال؛
4. تحمیق، تهدید، کشتار و تحذیر افکار عمومى، تحت عنوان دین و نیز جعل حدیث، بویژه براى کوبیدن اندیشه علوى؛
5. ترویج اندیشه جبرى گرایى و احیاى تمایلات قبیلهاى و نژادى.
پس از معاویه، یزید وارث چنین نظام سیاسى و اجتماعى شد؛ عملکرد حکومت او عبارت بود از:
1. کشتار، غارتگرى و تجاوز؛
2. انتصاب عبید اللّه زیاد به استاندارى کوفه.
پیامد سیاستهاى معاویه و یزید این شد که شخصیت واقعى مسلمانان مسخ شده و جامعه اسلامى دچار ذلت، فلاکت و بى هویتى گردد. این سیاستها باعث شد تا مسلمانان باایمانى که زندگى و حیاتشان را در راه عقیده و عزت شکل مىداد به صورت افرادى درآیند که در زندگیشان اسیر تمایلات سرکش و منافع مادى زودگذر شدهاند و هر روزى در جبههاى که منفعت آنان اقتضا کند قرار گیرند.
ترویج نفاق و دورویى، سیاست اقتصادى و مالى و رفتار خشونتآمیز معاویه و پسرش، مردم را به گونهاى بار آورده بود که راه نفاق را در پیش گرفته و از بیان حق خوددارى مىورزیدند و در اثر انحراف از اسلام تا آنجا پیش رفتند که حاضر شدند فرزند پیامبر (ص) را شهید کنند. اطاعت بىچون و چرا از حکام؛ روح و جان، اندیشه و شخصیت مسلمانان را لگدکوب و تحقیر کرده بود و مانند موم آنها در دست حاکمیت معاویه و یزید قرار داده بود و آنها هر طور مىخواستند به مرد و گرایشهایشان شکل مىدادند؛ (فاستخفّ قومه فاطاعوه انّهم کانوا قوماً فاسقین) (24) . از این رو هنگامى که مسلم بن عقبه صدها نفر از صحابه را کشته و او و سربازانش مرتکب بیش از هفتصد تجاوز در مدینه شدند، طى نامهاى به یزید نوشت: «اکنون اگر مرگ به سراغ من بیاید باکى ندارم چون به دستور امیر مؤمنان عمل کردهام».
دنیا دوستى و رفاهطلبى از آثار و عملکرد حکومت آنان بود، به طورى که هرگاه منافع خود را در خطر مىدیدند به سرعت تغییر جهت مىدادند؛ براى نمونه مىتوان به عملکرد منذر بن جارود که نامه امام حسین را به عبیداللّه زیاد داد، عمر سعد که به دلیل قریشى بودن مورد اعتماد مسلم بن عقیل قرار گرفت و مدتى بعد فرمانده سپاه عبیداللّه زیاد شد و احنف بن قیس که به نامه امام حسین جواب نداد اما به اطرافیان خود گفته بود خانواده على (ع) را بارها آزمودهایم آنان ایالتى را براى حکومت نمىدهند و فرصتى نمىدهند که انسان ثروتمند شود و نیز در جنگ اهل کید و تزویر نیستند؛ اشاره کرد. (25)
از آنچه گذشت، روشن مىشود که امام حسین (ع) به دستور مستقیم یزید بن معاویه و به دست فرماندار او ابن مرجانه - عبیداللّه زیاد و لشکرى از باقیماندگان خوارج و مروانیها، یعنى کسانى چون عمر بن سعد، حصین بن نمیر، سمره بن جندب، محمد بن اشعث و برادرش قیس خارجى به شهادت رسید.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(24) - - و فرعون با تبلیغات دروغ - قومش را ذلیل و زبون کرد تا همه مطیع فرمان وى شدند و آنها قومى فاسق
(25) - عیون الاخبار، ابن قتیبه، ج 1، ص 211.و
