چرا می‌گویند اگر نماز قبول شود، همه اعمال قبول می‌شود اما اگر قبول نشود، اعمال دیگر قبول نیست؟
انسان در زندگى این جهان با توجه به «عوامل غافل کننده» به تذکر و یادآورى نیاز دارد. باید وسیلهاى او را در فاصلههاى مختلف زمانى به مبدأ هستى توجه دهد، هدف آفرینش را به یادش آورد و از غرق شدن در گرداب غفلت و بىخبرى بازش دارد. این وظیفه مهم به عهده نماز است (1)؛ به عبارت دیگر، انسان موجودى دو بعدى است و خداوند هستىبخش او را مرکب از جسم و روح آفریده است. همانگونه که وى از ابتداى خلقت جسم و ماده خویش تا پایان زندگانى در این دنیا به افاضه از ناحیه خالق خویش نیاز دارد و بدون آن لحظهاى درنگ نخواهد کرد، در زندگانى روحانى نیز از هنگامى که درک و شعورش کامل شد تا پایان زندگانى به فیضبخشى از سوى مبدأ پیدایش خویش نیازمند است تا قلبش نمیرد و به زندگانى روحانىاش ادامه دهد؛ و این مقصود جز از راه ارتباط با آفریدگار متعال حاصل نخواهد شد؛ و چنان که خود فرمود و در آیات بسیارى از قرآن بر آن تأکید ورزید: بهترین راه ارتباط با او نماز است. از این رو، در نخستین دستورها به موسى(ع) آمده است «نماز را برپادار تا به یاد من باشى».(2)
یکى از مفسران مىگوید: این که در این آیه «ذکر» و یاد خدا را مخصوص نماز کرده بدان سبب است که نماز برترین عملى است که فروتنى و بندگى در آن نمودار مىشود؛ و به عبارتى در نماز «یاد خداوند» تجسم پیدا مىکند.(3)
در چندین آیه قرآن، مهمترین مسأله پس از شناخت خداوند و ایمان به او برپا داشتن نماز شمرده شده است.(4) امام صادق(ع) نیز مىفرماید: پس از شناخت خداوند هیچ عملى نیست که با نماز برابرى کند.(5) برخى از احادیث بر این نکته تأکید ورزیدهاند که نماز اساس و پایه اصلى دین و ایمان است؛ پایهاى مرکزى که در وسط خیمه قرار مىگیرد و اگر برداشته شود، خیمه فرو مىریزد.(6)
برخى از اعمال چون امر به معروف و نهى از منکر و جهاد در راه خدا آثار بسیار دارند و بر آنها تأکید فراوان شده است؛ اما اگر نیک بنگریم در مىیابیم همه آنها بسان طنابها یا چوبکهاى اطراف خیمهاند. البته براى برپا ماندن خیمه به همه این طنابها و چوبکها نیاز است؛ اما آنچه انگیزه کارهاى نیک را تقویت مىکند و کارهاى امر به معروف و جهاد و... جهت مىدهد یاد خدا است که بهترین قالب آن نماز است.
قرآن کریم در دو سوره مؤمنون(آیات 1 تا 11) و معارج(آیات 22 تا 34) به ترتیب شش و هشت ویژگى انسانهاى شایسته را برشمرده و در آغاز و انجام آنها نماز را مطرح فرموده است. از نماز شروع و به نماز ختم مىگردد. این آغاز و پایان نشان مىدهد در میان تمام این اوصاف توجه به نماز برترین و مهمترین آنها است؛ چرا که نماز مهمترین رابطه مخلوق با خالق و برترین مکتب تربیت است. (7)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پىنوشت ها:
1. تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازى، ج 13، ص 174.
2. سوره طه(20):14.
3. المیزان فى تفسیرالقرآن، علامه طباطبایى، ج 16، ص 140.
4. بقره(2):3؛ نساء(4):162؛ توبه(9):18.
5. بحارالانوار، مجلسى، ج 82، ص 225.
6. همان، ص 218 و 223 و 227.
7. تفسیر نمونه، ج 25، ص 30 و ج 14، ص 201.
