در حدیثی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که می فرمایند:اکر هر کس به اندازه یک دانه خردل کبر در قلبش باشد وارد بهشت نمی شود و کسی که به اندازه یک دانه خردل ایمان در دلش باشد وارد جهنم نمی شود چگونه با هم جمع می شوند

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
غرور و كبر آفت بزرگي است كه گاهي بعضي از انسان ها به دليل غفلت و ضعف ايمان دچار آن مي شوند.
كبر گناهي نابخشودني است، زيرا متكبر فقط خودش را مي بيند و قبول دارد. به تعبير ديگر، شخص مغرور خود را در جايگاهي برتر از جايگاه ديگران مي بيند و مقامي خدا گونه براي خود فرض مي كند.
به همين جهت است كه دچار غضب الهي شده از درگاه حق رانده مي شود، چنان كه شيطان به دليل داشتن اين صفت زشت از نزد حق بيرون شد.
در روايت شريف نبوي و نيز احاديث وارده از معصومين سلام الله عليهم اجمعين كه در مذمت اين صفت رذيله سخن آورده اند همين بس كه اگر به مقدار ذره اي(مثقال) كبر و غرور در وجود انسان باشد، همان مقدار كم او را به مهلكه خواهد انداخت، زيرا كه كبر به هر مقدارش تاثير منفي خود را خواهد گذاشت.
و اما آن كدام كبر است كه موجب خروج از دايره بندگي شده سر انجام به سر افكندگي و داخل شدن در آتش مي انجامد؟ آيا هر كبري چنين است؟
پاسخ منفي است، چون اگر به ادامه روايت نگاه كرده باشيم به دست خواهيم آورد كبري كه معصومين سلام الله عليهم اجمعين به خصوص از آن نهي كرده اند، كبري است كه به انكار خدا بينجامد يعني انسان خود را به گونه اي فرض كند كه از خودش كسي برتر نيست.
چنين جايگاهي است كه شيطان نيز براي خودش تصور كرد و به تباهي افتاد.
و گرنه نوع انسان ها به نوعي دچار كبر مي شوند و كمتر فردي را مي توان ديد كه در دلش به هر دليل دچار غرور نشود، كه البته آن هم شايسته بنده خدا نيست.
به هر حال بزرگ ترين آفت خدا انكاري، خروج از دايره عبوديت است. انكار معبود يعني انكار بندگي،يعني انكار آيه شريفه " وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُون"(1)
يعني: جن و انس را جز براى پرستش خود نيافريده‏ام.
در ادامه به اصل روايت اشاره مي كنيم:
"قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَنْ يَدْخُلَ الْجَنَّةَ عَبْدٌ فِي قَلْبِهِ مِثْقَالُ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ مِنْ كِبْرٍ وَ لَا يَدْخُلُ النَّارَ عَبْدٌ فِي قَلْبِهِ مِثْقَالُ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ مِنْ إِيمَانٍ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنَّ الرَّجُلَ لَيَلْبَسُ الثَّوْبَ أَوْ يَرْكَبُ الدَّابَّةَ فَيَكَادُ يُعْرَفُ مِنْهُ الْكِبْرُ قَالَ لَيْسَ بِذَاكَ إِنَّمَا الْكِبْرُ إِنْكَارُ الْحَقِّ وَ الْإِيمَانُ الْإِقْرَارُ بِالْحَقِّ"(2)
رسول خدا(ص) فرمود:
داخل بهشت نمي شود بنده اي كه در قلبش به اندازه مثقال خردلي غرور باشد و وارد آتش (جهنم) نمي شود بنده اي كه در قلبش به مقدار مثقال خردلي ايمان باشد.
راوي مي گويد كه به حضرت گفتم فدايت شوم گاهي پيش مي آيد مردي (شخصي) لباس(فاخر)مي پوشد يا سوار چهار پا مي شود و با اين حالتي كه دارد متكبر به نظر مي رسد! حضرت فرمود نه !اين آن تكبري كه منظور است، نيست، بلكه كبر انكار حق است. و ايمان اقرار به حق(يعني كبري مذموم است و انسان را به آتش مي افكند كه موجب انكار حق شود. به تعبير، ديگر حالت عبوديت را از انسان بگيرد.فراموشي اين حالت موجب مي شود افرادي چون فرعون ادعاي خدايي آن هم در حد اعلا كنند.)" فَقالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلى"(3)
و(فرعون) گفت: من پروردگار برتر شما هستم.
و اما در باره ايمان بايد گفت بحث برعكس كبر است. زيرا اگر كبر موجب انكار حق مي شود، ايمان موجب اقرار به حق مي شود. انساني كه مثقال خردلي ايمان در وجودش باشد، موجب مي شود كه خود را از خيمه بندگي خدا خارج نكند. اعتراف به حق، اعتراف به بندگي خداي متعال است و او را به خضوع مي كشاند. درست همان چيزي كه خالق هستي از بنده اش مي خواهد.
پي نوشت ها:
1. سوره ذاريات، آيه 56.
2. مجلسي محمد باقر؛ بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران، انتشارات اسلاميه، چاپ مكرر، بي تا، ج‏70، ص 235.
3. سوره نازعات، آيه 24.
موفق باشید.