اوقات روزه

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
خداوند متعال در قرآن وقت شروع و پايان روزه را به صراحت بيان كرده و فرموده است: وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ»(1)و بخوريد و بياشاميد، تا رشته سپيد صبح، از رشته سياه (شب) براى شما آشكار گردد! سپس روزه را تا شب، تكميل كنيد.
تمام مسلمانان طبق اين آيه شريفه معتقدند كه وقت روزه از طلوع فجر صادق تا شروع شب است و اما در اين كه وقت دقيق شروع شب كي و چه زماني است؟ در بين علما و فقهاء شيعه و سني اختلاف نظر هست و عده اي معتقدند كه شب با غروب خورشيد شروع مي شود. ولي عده اي ديگر از علما و فقهاء بخصوص شيعه ها معتقدند كه شب علاوه بر غروب خورشيد با ذهاب حمره مشرقيه (از بين رفتن سرخي آسمان در قسمت شرق) محقق مي شود در نتيجه اكثر فقهاء شيعه وقت غروب را ذهاب حمره مشرقيه مي دانند(2) و دليل شيعه بر اين حكم فقهي خود، آيات و روايات است كه بدانها اشاره مي كنيم.
1- آيه مذكور وقت افطار را شروع شب مي داند. و مي فرمايد: «أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ»(3) و اكثر فقهاء شيعه معتقدند كه با صرف غروب خورشيد شب محقق نمي شود و يا تحقق شب مشكوك است. ولي با ذهاب حمره مشرقيه تحقق شب قطعي مي شود. لذا اكثر فقهاء شيعه از باب احتياط قائل اند كه تا مطمئن به حلول شب نشده، نمي توان افطار كرد.ولي اهل سنت جائي براي احتياط باقي نگذاشته اند و براي اطمينان از صحت روزه شان اين دقائق اندك بين غروب خورشيد و ذهاب سرخي مشرق را صبر نمي كند.
2-رواياتي از اهل بيت (ع) نقل شده است كه در آنها شروع شب را ذهاب حمره مشرقيه دانسته است چنان كه در يك روايتي از امام باقر (ع) نقل شده است كه مي فرمايد: إِذَا غَابَتِ الْحُمْرَةُ مِنْ هَذَا الْجَانِبِ يَعْنِي نَاحِيَةَ الْمَشْرِقِ فَقَدْ غَابَتِ الشَّمْسُ فِي شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا» (4)موقعى كه سرخى خورشيد از جانب مشرق نهان شود، جرم خورشيد از شرق و غرب آن زمين نهان گشته است. و روايات متعددي در اين زمينه وجود دارد كه از باب رعايت اختصار فقط به همين روايت اكتفا مي كنيم.
و ناگفته نماند كه بين فقهاء شيعه در تحقق مغرب و وقت افطار اتفاق نظر وجود ندارد و عده اي از فقهاء شيعه نيز همانند اهل سنت تحقق شب را غروب خورشيد مي دانند هر چند كه گفته اند احتياط مستحب آن است كه سرخي طرف مشرق كه بعد از غروب آفتاب پيدا مي شود از بين برود.(5)
و در پاسخ سوال دوم شما نيز مي گوييم كه اولا اهل سنت زمان روزه را از طلوع خورشيد تا غروب خورشيد نمي دانند. بلكه از طلوع فجر تا غروب خورشيد مي دانند ثانيا اهل سنت در اين زمينه بيشتر به رواياتي كه تحقق شب را غروب خورشيد مي دانند، استدلال مي كنند در نتيجه قائل به احتياط و ذهاب حمره مشرقيه نيستند.
پي نوشت ها:
1. بقره(2)آيه 187.
2. سيد محمد حسن بني هاشمي، توضيح المسائل سيزده مرجع، دفتر انتشارات اسلامي، قم، چاپ پانزدهم،1386ش، ص407.
3. بقره(2)آيه 187.
4. شيخ كليني، الكافي، اسلاميه، تهران، چاپ دوم، 1362ش، ج1، ص101-102.
5. ر.ك. سيد محمد حسن بني هاشمي، توضيح المسائل سيزده مرجع، دفتر انتشارات اسلامي، قم، چاپ پانزدهم،1386 ش، ص407.

موفق و موید باشید