اهل بیت

معناي لغوي واژه «اهل بيت» با معناي اصطلاحي آن فرق دارد ؛ لغت شناسان «اهل بيت» را به ساكنان يك خانه معنا كرده اند(1) راغب اصفهانى گفته است: معناى «اهل بيت» توسعه يافته ، قبيله و خويشاوندان يك مرد را نيز شامل مى شود.(2) بر اين اساس ، همسر ، فرزندان ، قبيله و بستگان انسان ، اهل بيت او خواهند بود. در اين صورت ، اختصاص آن به همسر ، يا فرزندان ، يا بستگان نيازمند دليل است.
ولي در اصطلاح قرآن و روايات واژه «اهل البيت» پيامبر اسلام در معناي خاصي به كار رفته است كه فقط شامل پنج تن آل عبا مي شود؛ راويان شيعه و سني از خود پيامبر اسلام در تفسير آيه تطهير: إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكمُ‏ْ تَطْهِيرًا"( خداوند فقط مى‏خواهد پليدى و گناه را از شما اهل بيت دور كند و كاملًا شما را پاك سازد)(3). روايت كرده اند كه فرموده است:
«آيه تطهير در حق پنج نفر نازل شده :من، علي، فاطمه، حسن، حسين »(4) و در روايت ديگر آمده كه ام سلمه مي گويد: آيه تطهير درحالي بر پيامبر نازل شد كه حضرت در خانه من بود. علي، فاطمه، حسن و حسين حضور داشتند. من كه در منزل ايستاده بودم، به پيامبر عرض كردم: يا رسول الله !آيا من از اهل بيت نيستم؟ فرمود: تو عاقبت بخيري، تو از همسران پيغمبري. (5) كه بر اساس اين روايات واژه اهل بيت به پنج تن اهل كساء اختصاص دارد و توسعه شمول آن نسبت به زنان و ديگر خويشاوندان پيامبر اسلام نيازمند دليل است.
در نتيجه از لحاظ معناي لغوي زنان پيامبر (ص) عنوان اهل بيت را دارند ولي از لحاظ معناي خاص اصطلاحي عنوان اهل بيت را ندارند و اگر پيامبر اسلام فرموده كه پنج تن آل عبا اهل بيت من هستند منظورش معناي اصطلاحي خاص آن بوده است نه معناي لغوي آن.(6)

پي نوشت ها:
1. معجم المقاييس فى اللغه، ص 93 ؛ لسان العرب ، ج1 ، ص 186؛ اقرب الموارد، ج1 ، ص 23.
2. المفردات فى غريب القرآن، ص 29.
3. احزاب(33) آيه 33.
4. ابن ابى حاتم، تفسير القرآن العظيم( ابن‏ابى‏حاتم)، مكتبة نزار مصطفى الباز، عربستان سعودى، چاپ: سوم، 1419 ق، ج9، ص3131.
5. جلال الدين سيوطي، الدر المنثور،كتابخانه آيت الله مرعشي نجفي، قم، 1404ق، ج 5، ص 198.
6. براي مطالع بيشتر.ر.ك. جمعي از اساتيد و محققان ، دانشنامه كلام اسلامي، موسسه امام صادق(ع)، قم، 1387ش، مدخل آيه تطهير.