دیدن امام زمان قبل از سفیانی

با سلام و تشکر از ارتباط¬تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی

در خصوص امکان و عدم امکان ملاقات حضورى با امام زمان (ع) اختلاف است. برخى عقیده دارند که ملاقات حضورى امکان دارد و انسان با رعایت تقوا و ایجاد شایستگی، مى تواند به حضور امام زمان (ع) برسد. چنان که شخصیت هایى مانند مقدس اردبیلی، (1) علامة‌حلی (2) و علامة بحرالعلوم (3) به حضور حضرت رسیدند. عالمانی چند همانند سید مرتضی، شیخ طوسى و ... از طرفداران این نگرش هستند. شیخ طوسى مى نویسد: «یقین نداریم که حضرت از تمام اولیاى خود، پنهان باشد، بلکه جایز است که براى بیشتر آنان ظاهر گردد». (4)
برخى دیگر عقیده دارند که ملاقات حضورى با امام امکان ندارد. محمد بن ابراهیم،‌ معروف به نعمانی، (5) فیض کاشانی، (6)... از طرفداران این نگرش هستند. اینان به برخى از روایات تمسک نموده اند که هر گونه ارتباط حضورى با امام را در این دوره منع می کند. (7) مهم ترین دلیل و تمسک این ها این است که امام در آخرین توقیع شریف خطاب به آخرین نایب خاص خود، یعنى على بن محمد سمرى فرمود:
«به زودى از شیعیان من کسانى خواهند آمد که ادعاى دیدن مرا مى کنند. آگاه باشید، هر کس قبل از خروج سفیانی، و صیحة آسمانی، ادعا کند که مرا دیده دروغگوى افترا زننده است». (8)
به نظر می رسد که سخن درست این است که بگوییم:
با تقوا و معنویت و قابلیت مى توان به حضور امام رسید، چنان که برخى از بزرگان به حضورش رسیده اند. روایاتى که دلالت بر منع ملاقات دارند، ناظر بر این است که جلوى هر گونه سوء استفاده از ادعاى دیدن امام زمان گرفته شود و هر کسي ادعاى رؤیت امام را نکند. با توجه به این که این توقیع شریف هنگام فوت آخرین نایب امام زمان صادر شده و قرینه ای که در خود توقیع است ، مراد از دروغ‏گو بودن مدعى مشاهده بعد از صدور توقیع، ادعاى ارتباط و نیابت از جانب حضرت است. امام در این توقیع مى‏فرماید: با از دنیا رفتن تو اى على بن محمد سمرى، نیابت خاصه تمام شد و غیبت کبرى آغاز شد و دیگر بعد از این اگر کسى بگوید من حضرت را مى‏بینم و با او مرتبط هستم و نیابت خاصه از جانب حضرت را دارم، دروغ‏گو است. به متن توقیع و قرائن آن دقت کنید: «بسم الله الرحمن الرحیم، اى على بن محمد سمرى! خداوند به برادران دینى تو در مصیبت به تو اجر دهد. تا شش روز دیگر از دنیا خواهى رفت . به کارهایت رسیدگى کن و به کسى بعد از خودت [جهت نیابت] وصیت نکن، چرا که غیبت طولانى آغاز شد و ظهور نخواهد بود. مگر بعد از اذن خداوند ... به زودى خواهد آمد کسى که مدعى مشاهده من باشد؛ ولى آگاه باش کسى که مدعى مشاهده باشد. (قبل از خروج سفيانى و صیحه )دروغ‏گو خواهد بود». (9)
گویا حضرت با دادن این توقیع راه را بر مدعیان دروغین ادعاى نیابت بسته‏اند. این جمله که مدعى مشاهده دروغ‏گو است، به این معنى نیست که در غیبت کبرى دیگر کسى حضرت را نخواهد دید. بسیارى از صالحین و بزرگان شیعه در طول تاریخ غیبت حضرت را دیده‏اند و قطعا اکثر آن ها اهل دروغ نبوده‏اند. یک مورد آن هم که راست باشد، باید حدیث به گونه‏اى دقیق معنا شود.
امام (ع) در این حدیث به دو نکته اشاره مى‏کنند:
یکى اخبار از آینده که پس از من عده‏اى پیدا مى‏شوند و ادعاي مشاهده و ارتباط با من را مى‏کنند .
دوم مسئله دروغ‏گو بودن مدعى است.
امام (ع) در حدیث دو تعبیر دارد: یکی "ادعا" و دیگری "مشاهده". کسى را که ادعاى مشاهده نماید، کاذب معرفى کرده است.
مشاهده به معناى دیدن امام (ع) و ارتباط با او است و ادعا به معناى اعلان و انتشار آن و با خبر کردن مردم از مسئله است، ممکن است کسى با امام (ع) ملاقات داشته باشد، همان‏گونه که براى برخى علما و غیر آنان نقل مى‏کنند، ولى آن را میان مردم بازگو نکرده و در سینه خود پنهان کرده باشد و اطرافیان از قراین و یا در زمان‏هاى بعد متوجه ارتباط او با امام زمان (عج) شوند. چنین کسى مشمول حدیث نخواهند بود، چون او مدعى نیست، بنا بر این بین مضمون حدیث با داستان ملاقات برخى صالحان با امام زمان (عج) هیچ ناسازگارى وجود ندارد. البته هرکس ادعای ملاقات حضر ت کرد یا در کتابی مطالعه نمود، نمی توان پذيرفت. چون افراد ساده ناآگاه یا مغرض فراوانند که ادعای ملاقات با حضرت را کرده اند.
پي نوشت ها:
1. شيخ عباس قمي، منتهى الآمال، قم، موسسه انتشارات هجرت، 1378، چاپ سيزدهم، ج2، ص834.
2. تنکابنی، قصص العلما، اسماعيليه، ص 259.
3. محمد باقر مجلسي، بحار الأنوار، بيروت - لبنان، دار إحياء التراث العربي، 1403 ه، ج 52، ص 174.
4. مجلة حوزه، ویژه نامة امام زمان، شماره( 70-71 )ص 99.
5. نعماني کتاب الغیبه، تحقيق علي اكبر غفاري، تهران، ناشر: صدوق، ص 99.
6. ،ملا محسن فيض كاشاني ، وافی، اصفهان، ناشر: مكتبه الامام امير المومنين، ج 2، ص 414.
7. شیخ طوسی، کتاب الغیبه، قم، موسسه معارف اسلامي ، ص 395.
8. شیخ صدوق، کمال الدین، تحقيق علي اكبر غفاري، انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين، ص 516.
9. بحارالانوار، ج 51، ص360.