چرا با وجود دلایلی مانند اینکه ابن عربی خود را از نبی اکرم افضل میداند یا قائل به عصمت عمر بود یا برای خداوند متعال جسم قائل بود و... به او لقب شیخ اکبر داده شده؟
آیا ما میتوانیم دینمان را از چنین شخصی بگیریم؟
پرسشگر گرامی با سلام سپاس از ارتباط تان با این مرکز.
در مورد شخصيت و تفكرات ابن عربي بين دانشمندان اسلامي اعم از شيعه وسني دو ديدگاه است.
الف : برخي او را منحرف از مسير حق دانسته ، نسبت هاي تند به ايشان داده ، عمدتا مخالفان او كساني اند كه با فلسفه و عرفان به مخالفت پرداخته اند، مانند نظريه پردازان مكتب تفكيك و اهل حديث از اهل سنت .
ب: برخي نيز مانند ملاصدرا نهايت احترام را براي اين مرد قائل بوده ، مقام او را از بوعلي و فارابي نيز برتر دانسته ، از او به "الشيخ الكامل المحقق" تعبير كرده است.
شهيد مطهري فرموده : "نه پيش از او و نه پس از او كسي به پاية او نرسيده است.(1)
امام خميني در باره دانش عرفان نظري نسبت به ابن عربي عناوين با شكوهي به كار مي برند (2) .البته نسبت به برخي از ديدگاه هاي ايشان نيز نقد هايي دارند. اين امر از تعليقات امام بر فصوص الحكم آشكار مي گردد.در اين باره مي توانيد به كتاب هايي چون
زندگی و اندیشه ابن عربی، توسی هیکوایزوتسو، ترجمه دکتر همایون همتی ؛
مهر تابان، یادنامه علامه طباطبایی، ص 263 ؛
آوای توحید، آیتالله جوادی آملی، ص 82،مراجعه نماييد
در دانش عرفان نظري ابن عربي سرآمد دانشمندان مي باشد .بزرگاني چون صدر المتالهين را به شرح كتاب فصوص الحكم وي واداشته است .
وي را مي توان به حق بزرگ ترين و برجسته ترين بنيانگذار نظام عرفان فلسفي يا فلسفه عرفاني يا حكمت الهي عرفاني در تاريخ اسلام به شمار آورد. پس از ابن عربي، هيچ يك از عرفا يا فيلسوفان عارف را نمي توان يافت كه به گونه اي تحت تأثير وي قرار نگرفته باشند.
او بي شك پركارترين عارف و صوفي مسلمان و نيز يكي از پركارترين مؤلفان سراسر تاريخ جهان اسلام به شمار مي رود. درباره شمار نوشته هاي او هنوز پس از تحقيقات فراوان جاي سخن هست. خود او طيّ اجازه روايت كتبش به "الملك المظفر ايوبي" در سال 632 هـ . ق از 290 نوشته خود نام برده است، اما "عثمان يحيي" نويسنده تاريخ در طبقه بندي آثار ابن العربي، نام بيش از 800 عنوان اثر را آورده است. كتبي كه از او چاپ و منتشر شده، زياد است كه به بعضي اشاره مي كنيم.(3 )
روشن است که سخن به این معنا نیست که تمام افکار ابن عربی صحیح است. روشن است که هر دانشمندی هرچند مهم باشد، برخی عقائد او قابل قبول نیست و باید اهل فن عقائد او را نقد کنند .
البته ما دینمان را ،از ابن عربی نمی گیریم ،بلکه از علما وبزرگان شیعه می گیریم . مطالبی که به ابن عربی نسبت داده اید ،نمی تواند واقعیت داشته باشد ،به نظر می رسد توسط مخالفان فلسفه وعرفان ،مطرح شده باشد یا از افرادی است که مطالب وی را با دقت مطالعه نکرده اند .
پي نوشت ها:
1. دائرة المعارف بزرگ اسلامي ،سید کاظم موسوی بجنوردی ، تهران ، 1372 ش ، ج 4، ذيل عنوان ابن عربي، ص 284 ـ 218.
2. شرح فصوص الحكم با مقدمه تصحيح و تعليق سيد جلال الدين آشتياني ص 143، علمی و فرهنگی ، 1386.
3. دائرة المعارف بزرگ اسلامي .همان .
