پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مركز
در حالت طبیعی پدر به خاطر این قتل قصاص نمی شود. (1) البته اين امر در صورتي است كه قتل به نوعي مصداق افساد در زمين و محاربه نباشد . در اين صورت حاكم مي تواند اين فرد را به عنوان مفسد في الارض اعدام نمايد ؛ اما در حالت عادي اگر پدري فرزند خود را خواسته يا ناخواسته بكشد، قصاص نمي شود و تنها محكوم به پرداخت ديه خواهد بود .
ما ادعا نمي كنيم كه همه حقيقت را در خصوص اين حكم مي دانيم؛ اما با تامل و تفكر مي توان به احتمالاتي در اين خصوص رسيد :
اصولا در مورد قتل عمدی، بر اساس فلسفه خاصی که در قصاص وجود دارد، حکم اولیه اسلام بر قصاص میباشد . برای رعایت همین فلسفه باید تا جایی که امکان دارد، کسی از این حکم استثنا نشود . دليل اصلي اين امر ، هم ماهيت بازدارندگي و امتناعي اين حدود براي ارتكاب جرايم مشابه است؛ هم تنبه خود فرد در قبال جنايتي كه مرتكب شده است .
اما در مورد پدر اين امر استثنا شده ، پدر مسئول و متکفل رشد و پرورش و تربیت كودك خود است که با زحمات طاقت فرسا و تحمل سختی های فراوان این نهال وجودی خود را که ثمره عمر اوست، آبیاری كرده است . به شكل طبيعي به هيچ وجه حاضر به انجام چنين جنايتي در حق او نخواهد شد ؛ در نتيجه اگر در موارد نادر پدري دست به چنين جنايتي بزند، عامل بازدارنده از انجام اين رفتار توسط ديگران از دست نخواهد رفت . در هر حال اين عامل دروني بازدارنده براي همه پدران وجود دارد .اين امر تاثيري در عملكرد ديگران نخواهد داشت .
در واقع در چنين وضعيتي يعني با قصاص نشدن اين فرد ديگر پدران تمايل به انجام چنين رفتاري پيدا نمي كنند تا با اين قصاص مانع شكل گيري اين خيال در ذهن ديگران شويم ؛ از طرف ديگر زنده ماندن و ادامه زندگي براي چنين فردي و تصور جنايتي كه انجام داده ، براي تنبيه و تنبه او كافي است . او با هر بار تصور كارش در نهايت رنج و عذاب قرار خواهد گرفت .
به علاوه كه اصل قصاص نوعي تشفي خاطر براي ولي ميت است؛ در حالي كه پدر خود ولي فرزند محسوب مي شود. تشفي خاطر ولي دم و احقاق حق او در اين مورد تا حدودي بي معناست .
در هر حال اقدام به قتل فرزند توسط پدر گرچه بسیار نادر است، ولی مراعات حق سابق پدر و ولايت او بر فرزند و اموري از اين قبيل، باعث تخفیف در مجازات می شود . البته بخشش قصاص ، از زشتی کار او نمی کاهد . ديه و مجازات هاي احتمالي تعزيري به جاي خود باقي است .
پدر به طور طبيعي نان آور و تأمین کننده هزینه خانواده است. با مرگ او نه تنها یک نفر مرده است، بلکه سایر اعضای خانواده از کوچک و بزرگ از حیث زندگی و جنبه‌های اقتصادی و مالی با مشکلات فراوانی مواجه می‌شوند . قصاص او ضربه مهلك ديگري بر پيكر خانواده خواهد بود .(2)
اما دليل روایي مسئله در چندين روايت بر اين مطلب كه پدر براي فرزند قصاص نمي شود، تاكيد شده، از جمله از امام صادق نقل شده:
لَا يُقَادُ وَالِدٌ بِوَلَدِهِ وَ يُقْتَلُ الْوَلَدُ بِوَالِدِهِ إِذَا قَتَلَ وَالِدَهُ مُتَعَمِّداً(3)پدر براي قتل فرزندش قصاص نمي شود، ولي اگر فرزند عمدا دست به قتل پدر بزند ،قصاص مي گردد .
نيز فرمود : لَا يُقْتَلُ الْأَبُ بِابْنِهِ إِذَا قَتَلَهُ وَ يُقْتَلُ الِابْنُ بِأَبِيهِ إِذَا قَتَلَ أَبَاهُ(4) ؛پدر براي قتل فرزند كشته نمي شود، ولي فرزند براي قتل پدر قصاص مي شود .
از امام صادق سوال شد: آيا پدر براي قتل فرزند قصاص مي شود ؟ حضرت فرمود: خير .(5)
پی نوشت:
1. امام خمینی ،تحریر الوسیله ، مؤسسه دار العلم ، قم ، چاپ اول ، ج 2 ، ص 251
2. قدرت الله خسروشاهی، فلسفه قصاص در اسلام، ص 94.نشر بوستان کتاب، قم، 1380 ش.
3. شيخ طوسي ،تهذيب الأحكام، ج10، ص 237 نشر دار الاحيا التراث العربي، بيروت، 1411 ق.
4. همان.
5. همان .
