با سلام و احترام
خشم و غضب / خشنودی و رضایت خداوند به چه معناست؟
با تشکر از پاسخهای زیبای شما
با سلام و تشکر به خاطر ارتباط تان با این مرکز.
صفاتي كه براي خداوند بكار مي روند گاه براي انسان هم استعمال مي شوند؛ اما نبايد فراموش كرد كه معناي بكار رفته براي ذات باري تعالي هيچ جهت نقصي را نبايد داشته باشد. چرا كه در جاي خود ثابت شده است خداوند متعال صفات را بطور تمام و كمال داراست و هيچ گونه نقص و عدمي در او راه ندارد. حال براي بررسي خشم و غضب و خوشنودی و رضایت در خداوند بايد گفت:
غضب در انسان حالتى است كه در اثر عوامل مخصوصى به فرد عارض مىشود و آن توأم با تأثر و تغيير حالت است. مي دانيم كه ذات بارى تعالى ثابت و نا متغير است. پس بايد ديد مراد از غضب خدا كه در بسيارى از آيات آمده است چيست؟
در روايتي امام باقر (ع) در پاسخ به منظور از غضب الهى در آيه 81 سوره طه فرمودند: « غضب خدا عقاب اوست، اى عمرو هر كه پندارد خدا از حالى به حالى در مىآيد او را با صفت مخلوق وصف كرده خدا را چيزى تحريك نمىكند تا او تغيير كند». (1)
به عبارت ديگر فرق بين غضب انسان وغضب الهي اين است كه خشم در انسان يك نوع هيجان و برافروختگى درونى است كه سرچشمه حركات تند و شديد و خشن مىشود، و نيروهاى وجود انسان را براى دفاع، يا گرفتن انتقام، بسيج مىكند، ولى در مورد پروردگار هيچيك از اين مفاهيم كه از آثار موجودات متغير و ممكن است وجود ندارد، بلكه خشم الهى به معنى برچيدن دامنه رحمت و دريغ داشتن لطف از كسانى است كه مرتكب اعمال زشتى شدهاند. (2)
اما پيرامون خوشنودی و رضایت خداوند بايد گفت:
در قرآن تعابیری مانند« رضی الله عنهم » به دفعات در مورد برخی از افراد به کار رفته است ؛ مثلا آمده است :
« قالَ اللَّهُ هذا يَوْمُ يَنْفَعُ الصَّادِقينَ صِدْقُهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيها أَبَداً رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْه(3) خداوند مىگويد: «امروز، روزى است كه راستى راستگويان، به آنها سود مىبخشد براى آنها باغهايى از بهشت است كه نهرها از زير (درختان) آن مىگذرد، و تا ابد، جاودانه در آن مىمانند هم خداوند از آنها خشنود است، و هم آنها از خدا خشنودند »
همچنين در تعابیر مشابه آمده است: «وَ هُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ» (4) (و او آمرزنده دوستدار (بندگان) است) با توجه به آيات شريفه اين سؤال مطرح مىشود كه مفهوم رضایت و محبت در مورد پروردگار چیست؟
ناگفته پيدا است مفهوم رضایت و محبت در خدا و انسان ها متفاوت است، محبت در انسان يك نوع، توجّه قلبى و جاذبه روحى است، در حالى كه خداوند نه قلب دارد و نه روح، بنا بر اين رضایت و محبّت در مورد او به معنى انجام كارهائى است كه مايه خير و سعادت بندگان است، و نشانه لطف و عنايت او است.
محبّت هنگامى كه در مورد خداوند به كار مىرود به معنى آثار خارجى آن است، و تنها در اينجا نيست كه به سراغ چنين تفسيرى بايد رفت، در بسيارى از اوصاف و افعال الهى، عين اين مطلب وجود دارد، مانند آنچه كه براي غضب الهي گفتيم كه خداوند، گنهكاران را «غضب» مىكند، به معناي اين است كه همچون يك شخص غضبناك با آن ها رفتار مىنمايد، وگرنه خشم و غضب كه به معنى هيجان و برآشفتگى نفس آدمى است، در مورد خدا هرگز صادق نيست. (5)
رضایت خداوند می تواند ابعاد گوناگونی داشته باشد و با تعابیری همچون مورد تایید بودن یا مشمول عنایاتویژه قرار گرفتن تبیین و تصویر شود ؛ ولی در تمام این امور نمی توان فعل یا حالتی را به خداوند نسبت داد که حاکی از تاثر و دگرگونی ذاتی باشد چون این تاثرات مربوط به موجودات حادث و متغیر و ممکن است نه خداوند که این پیرایه ها در حریم وجوبی او راه ندارد .
پي نوشتها:
1. ثقه الاسلام كلینی، اصول کافی، نشر دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1365 ش ، ج1، ص 110.
2. ناصر مكارم شيرازي، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه.137، ج18، ص284.
3. مائده (5) آیه 119
4. بروج (85) آيه 14.
5. ناصر مكارم شيرازي، يكصد و هشتاد پرسش و پاسخ، دارالكتب الاسلاميه، تهران ، ص72.