گنبد ائمه(ع)

پرسشگر گرامی با سلام و تشکر از ارتباطتان با این مرکز

ساختن ضريح و حرم براي قبور رهبران مذهبي، به عنوان يک رسم و سنتي اجتماعي، قرن هاست که در جوامع گوناگون به وجود آمده، منظور کساني که اين کار انجام مي‌دهند، يک نوع احترام و تجليل نسبت به آن شخصيت است . از منظر دين اسلام اين گونه اعمال بيانگر تجليل و احترام از شخصيت هاست . اگر اين افراد در زمره علما و بزرگان دين به خصوص امامان معصوم و فرزندان آنان باشند ، اين اعمال مصداق تعظيم شعائر الهي است که در قرآن نشانه تقوي و بسيار ارزشمند دانسته شده است .

به علاوه اين گونه رفتارها در خصوص فرزندان رسول خدا نوعي اظهار مودت و محبتي است که از فروع دين و مزد رسالت حضرت دانسته شده ، در ساحت ايمان شيعي از جايگاه رفيع و والايي برخوردار است؛ در نتيجه اين گونه تجليل و تعظيم ها هم ماهيت ديني دارد و هم بسيار ارزشمند است .

اما در خصوص مصداق عملي تعظيم و تجليل و نوع تزيين و نقش نگاری بارگاه ها ، هر چند ممکن است در مواردي اشتباهات و زياده روي هايي وجود داشته باشد و ضرورت ها در اين ميان فراموش شود ، اما آيينه کاري و طلاکاري به خودي خود نادرست و ناپسند نيست.احترام و تجليل نمادهاي ديني هم يکي از مهم ترين ابزار ترويج و تبليغ تفکرات ناب و عميق ديني به حساب مي آيد.

در خصوص طلا کاري ها بايد به چند نکته توجه داشت:

1- وقتي بنا بر گرامیداشت و تجليل يک شخصيت بي بديل در بين بشر مانند

امام است، بايد تفاوتي بين او و ديگر شخصيت هاي مورد احترام انسان ها و يا بارگاه هاي ديگر سلاطين وجود داشته باشد تا تصور نوعي همساني براي بينندگان حاصل نشود ؛ اين امر در عين کم توجهي اکثر مردم از اهميت بسزايي برخوردار است .

نمونه اين نوع نگرش در بارگاه امامين کاظمين ديده مي شود که بر خلاف سنت معماري اسلامي و شرقي، روي يک بارگاه دو گنبد قرار گرفته تا نشان دهد در زير اين بقعه دو امام مدفون هستند. براي شيعه هر امام مظهر يک انسان کامل است . بايد اين عظمت و شکوه به شکلي متفاوت ابراز گردد و اين امر تابع سنت هاي جاري اجتماعي در ملل شرقي نگردد.

در نتيجه يکي از اولين سوالاتي که براي يک بيننده غير مسلمان با ديدن بارگاه امام رضا عليه السلام پيش مي آيد، اين است که اين همه عظمت و شکوه و هزينه براي يک انسان چه معنايي دارد ؟ اين جاست که روشن مي شود ما اين افراد را در شمار ديگر شخصيت هاي مورد تکريم و احترام در بين بشر نمي دانيم . نوع گرامیداشت ما منشا عقيدتي و متفاوت دارد.

2- هرچند در اسلام بر حقيقت و روح تعاليم و معارف ديني تاکيد بسيار شده، اما ظواهر و امور ظاهري هم از اهميت بسياري برخوردار است . نمي توان تاثير شگرف امور ظاهري را در جلب توجه و تاليف قلوب به سمت اين مکان ها و در نتيجه بهره مندي از معنويت و روحانيت موجود در اين مکان ها، انکار کرد . دستوراتي استحبابي قبيل خوش صدا بودن موذن و قاري قرآن يا زيبا و آراسته بودن امام جماعت نشان مي دهد که توجه به ظواهر و بهره گيري از قدرت احساسات و تمايلات بصري و حسي بشر براي رهيافت به حقيقت باطني قابل انکار نيست.

3- بخش اعظم طلاکاري ها و تزيينات از طلا و جواهراتي است که توسط خود مردم از همه اقشار اهدا مي‌شود، در نتيجه در اين نوع هدايا که به شکل نذر و يا وقف و مانند آن صورت مي پذيرد، متولي امور حق تصرف متفاوت و دل خواسته ندارد . مامور به صرف اموال در مورد نذر است، البته اگر خلاف شرع و عقل نباشد .

4- از آن جا که هزينه ها ناشي از اموال دولتي و عمومي يا وجوهات ديني نبوده ، بلکه هداياي مردمي پايه اصلي هزينه ها را تشکيل مي دهد، معمولا اين تصور هم براي توده جامعه به وجود نمي آيد که چرا اين همه هزينه براي زيبايي و تزيين اين مکان ها صرف شده است، بلکه خود مايل به مشارکت در اين امور هستند .

5- نيازمندي انسان گاهي ظاهري و مادي است و گاهي باطني و روحي؛ هرچند در جامعه ما و همه جوامع ديگر نيازمندان مادي کم نيستند ، اما نيازمندان روحي و معنوي در هر جامعه اي به مراتب بيش تر از نيازمندان مادي اند . اين گونه هزينه ها اگر به شکلي انجام شود که موجب جلب قلوب و ايجاد انس توده ها با حرم ها و توجه به آن امام معصوم گردد و در نتيجه نياز روحي اقشار گوناگون را برطرف نمايد، ارزشمند تر از رفع برخي نيازهاي مادي آنان است؛ هر چند توجه به همه ضرورت ها در کنار هم شدني و لازم است .

6- برخلاف تصور بسياري از ما امامان معصوم زندگي فقيرانه و مشقت باري نداشتند ، البته ساده زيستي در همه حال پسنديده است و در امامان ما هم وجود داشته اما به جز برخي حضرات معصومين که در صدر اسلام و در شرايط سخت جامعه مي زيسته اند ، چنان که در تاريخ نقل شده، باقي امامان زندگي محترم و با جلالتي داشتند . داراي منزل وسيع و غلام کنيز بوده و فعاليت هاي گسترده تجاري و کشاورزي و... داشتند .

البته در کنار همه اين ها اين بزرگواران توجه به فقرا و مساکين و تواضع و خاکساري را فراموش نمي کردند، در خصوص امام رضا عليه السلام نقل شده که در خانه خود در وقت غذا سفره بزرگي مي انداختند. همه افراد خانه اعم از خادمان و غلامان حتي خادمان اصطبل را بر آن مي نشاندند. با دست خود از بهترين غذاها براي آن ها مي کشيدند، آن گاه خود شروع به ميل غذا مي فرمودند .

اين موارد نشان مي دهد که در نوع زندگي اين بزرگواران هم در عين توجه به فقرا و مساکين ، شان و جايگاه و موقعيت اجتماعي -با توجه به اوضاع عمومي جامعه- مورد توجه قرار مي گرفت و از اين گونه امور غفلت نمي شد .