پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مركز
نزد اكثر فقهاي بزرگوار موسيقي به صورت مطلق حرام نمي باشد، بلكه اين بزرگواران موسيقي را بر سه قسم كرده اند :
1- موسيقي مطرب و مناسب مجالس لهو و لعب و گناه.
2- موسيقي غير مطرب.
3- موسيقي مشكوك بين مطرب و غير مطرب. يعني صداهائي كه نمي توان تشخيص داد كه آيا مطرب است و مناسب مجالس گناه يا اين گونه نيست.
گونه اول از موسيقي نزد تمام فقها بر اساس ادله روائي و قرآن كه وجود دارد ، حرام مي باشد، ولي موسيقي نوع دوم يعني موسيقي غير مطرب نزد اكثر فقها حرام نمي باشد. گوش دادن به آن ها اشكال ندارد. موسيقي نوع سوم باز به فتواي برخي از فقهاي بزرگوار گوش دادن به آن ها اشكالي ندارد.
به فتواي برخي از مراجع بزرگوار دقت كنيد :
« موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوك مانع ندارد و تشخيص با عرف است». (1)
موسيقى به يك تعريف، تركيب صداها است، به نحوى كه خوش آيند باشد، از اين رو اگر مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است وگرنه اشكالى ندارد.(2)
معناى مطرب اين است كه حالت غير عادى براى اشخاص از نظر وجد و نشاط به وجود آورد، به طورى كه انسان را به وادى فساد و عياشى و خوشگذرانى بكشاند و باعث غفلت انسان از خدا شود.(3)
موسیقی مناسب با مجالس لهو و لعب حرام است و گرنه اشکال ندارد . تشخیص آن با عرف مکلف است. (4) موسیقی های مشکوک اشکال ندارد. (5)
بنا بر اين، بر اساس يك تحليل فقهى مىتوان اظهار كرد كه موسيقى به طور مطلق حرام نيست . گوش دادن به هر موسيقى حرام نمىباشد. اگر موسيقى برگرفته از مضامين و اشعار داراى محتواى غیر اخلاقی و صداهای مطرب نباشد ، حرمتى ندارد . گوش دادن به آن نيز حرام نيست، بلكه موسيقى كه مناسب با مجالس لهو و لعب و فساد باشد حرام است.
بنا بر اين گوش دادن به موسيقى زمانى حرام است كه داراى طرب و ترجيع باشد . مناسب مجالس لهو لعب باشد.
در اين بين تفاوتي هم بين موسيقي به همراه شعر و خوانندگي و موسيقي صرف و به اصطلاح موزيك وجود ندارد . هر كدام از آن ها كه هر يك از اين خصوصيات را كه ذكر شد، داشته باشد، به يكي از احكام گفته شده تعلق پيدا مي كند. يعني اگر مطرب باشد ، حرام و اگر غير مطرب يا مشكوك به طرب باشد ، غير حرام است.
اما اينكه چرا موسيقي هائي كه مناسب مجالس گناه است ، حرام اعلام شده است ؟ با توضيحاتي كه در ذكر فتاواي مراجع بزگوار آمد ،علت آن روشن شد كه اين نوع از موسيقي ها چون انسان را از ياد و ذكر خدا دور مي كنند و به وادي فساد و گناه و گمراهي و كفر مي كشند ، حرام اعلام شده اند تا مسلمانان با دوري از آن ها از مسیر هدايت و حقيقت دور نشده و گمراه در وادي ظلمت و تاريكي و انحراف نشوند.
پيامبر(ص) فرمود: «ايّاكم و استماع المعازف و الغنا فأنّها يبنيان النفاق فى القلب كما ينبت الماء البقل؛(6)
از شنيدن و گوش دادن به موسيقى و غنا پرهيز كنيد، زيرا آن ها در قلب نفاق مى روياند ، چنان كه آب سبزى را مى روياند».
باز حضرت فرمود: «إنّ الله بعثنى رحمة للعالمين و لامحق المعازف و المزامير و امور الجاهلية؛(7) خداوند مرا مبعوث كرد تا براى عالميان رحمت باشم . آلات و اسباب موسيقى و كارهاى زمان جاهليت را نابود سازم».
باز فرمود: «الغناء رقية الزنا؛ غنا و موسيقى مقدمة زنا و فحشا است».(8)
آثار بد موسیقى بر فرد و جامعه:
1 ـ اعتیاد به موسیقی: یکى از آثار سوء موسیقى این است که نوازنده یا شنونده را معتاد می‌کند و این اعتیاد پیامد‌های بدى دارد.
2 ـ سر و صداى زیاد براى دستگاه شنوایى زیان آور است.
3 ـ تأثیر سر و صداى زیاد بر روح و روان انسان نیز یکى از آثار بد موسیقى قلمداد می‌شود.
سر و صداى زیاد حساسیت را نسبت به حمله ویروس‌ها زیاد می‌کند . ناراحتی‌های کلیوی، زخم معده و‌فساد دندان‌ها را در پی دارد. (9)
4 ـ تأثیر موسیقى بر معده: بر اساس آزمایش‌هایى که پرفسور «لودویگ دوملینگ» درباره موسیقی‌هاى شب‌کوتاه، موزارت، سمفونی، سرنوشت بتهون، موزیک بیت، آوازهاى پاپ یعنى موزیک مدرن نسل جوان انجام داده و آزمایش‌های مکررّ انجام گرفته، ترشح عصاره گوارشى معده و اسید کلریدریک در کسانى که به موزیک پاپ گوش کرده بودند، پیش از سائرین تقلیل و کاهش یافته بود. (10)
5 ـ تأثیر منفى موسیقى در عمر. در بررسی‌هایى که محققّان کرده‌اند، از بین 46 نفر موسیقی‌دان و نوازندگان ایتالیایی، فرانسوی، انگلیسی، آلمانى و غیره، متوسط عمر آنان 47 سال بوده است. (11)
بنا بر این موسیقى مخصوصاً موسیقی‌هاى هیجان آور باعث بروز مفاسدى در افراد و جامعه می‌شود که قابل‌چشم‌پوشى نیست . زمینه‌ساز مفاسدی از قبیل فسادهاى اخلاقی، بزهکاری، لاابالی‌گری، شهوت رانی‌های مضرّ می‌شود. اگر مختصر نفعى داشته باشد، باید به خاطر مضارّ عمده‌اش از آن چشم پوشى کرد.
شخصیت‌هایی همچون فارابی و بوعلی سینا اگر نظریاتی در مورد موسیقی و ریاضیات داشته‌اند، در آن قسم موسیقی بود که دارای مضار و آفاتی نبوده و به فرد و جامعه ضرری نمی‌زد.
مسلماً صداهای قشنگ و دارای ریتم منظم و زیبا مانند مداحی‌ها و همخوانی‌ها و تلاوت‌های زیبا و تواشیح‌های جالب و جذاب و حتی موسیقی های اصیل با اشعار خوب و بعضاًُ عرفانی که هیچ‌گونه آفت و ضرری ندارند و بدین وسیله جذاب اند، هم فرهنگ غنی اسلامی و هم صدای قشنگ و زیبا به دیگران منتقل می شود، از دیدگاه اسلام و فقهای اسلامی منعی ندارد، بلکه مورد تشویق هنر دوستان مسلمان می‌باشد.
پي نوشت ها:
1. امام خمينى، استفتاآت،قم ، دفتر انتشارات اسلامي جامعه مدرسين حوزه علميه قم ، 1378 هـ.ش ، ج 2، ص 14.
2 . آيت الله فاضل لنكرانى، جامع المسائل،نشر مهر ، چاپ سوم ، 1376 هـ.ش ، ج 1، ص 256.
3 . آيت الله فاضل لنكرانى، همان.
4. آیت الله خامنه ای ، رساله اجوبه الاستفتاات(ويرايش جديد) ،تهران ، انتشارات پيام عدالت ، 1389، س 1128 به بعد.
5. آیت الله خامنه ای ، رساله اجوبه الاستفتاات ، س 1140.
6. محمدى رى شهري، ميزان الحكمه، نشر دارالحدیث، قم، 1416 ق. عنوان 3121.
7.همان.
8.همان، عنوان 3122.
9. رضا پاك نژاد ، اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، تهران ، كتابفروشي اسلاميه ، بي تا ، ج 15، ص 161، با تلخیص.
10. همان، ص 185 به بعد با تلخیص.
11. سید جواد حسینی. نشریه الکترونیکی پرسمان. شماره 48- 15/3/87 (http://porseman.org).
