نماز و روزه

با سلام و تشکر به جهت ارتباطتان با اين مرکز.
يكى از مسلّمات اسلامى اين است كه احكام شرعى تابع و برگرفته از مصالح و مفاسد واقعى است؛ يعنى هر امر شرعى، به علت مصلحت ضرورى است و هر نهى شرعى، ناشى از مفسده‏اى است كه بايد ترك شود. خدا براى اين كه انسان را به يك سلسله مصالح واقعى كه سعادت او در آن است برساند، امورى را واجب يا مستحب كرده است. براى اين كه بشر از مفاسد دور بماند، او را از پاره‏اى كارها منع نموده است. اگر مصالح و مفاسد نبود، نه امرى بود و نه نهيى.
مصالح و مفاسد و به تعبير ديگر، حكمت‏ها، به گونه‏اى است كه اگر عقل انسان به آن‏ها آگاه گردد، عقل نیز همان حكم را مى‏كند كه شرع بیان كرده است. (1) اما عقل انسان، قادر به كشف همه ملاكات احكام الهى نيست؛ به ديگر سخن، عقل انسان، حكم كلى را (هر حكم الهى و شرعى، داراى ملاك و معياري است) درك مى‏كند، ولى در همه موارد، حكم جزئى را كه در فلان مورد مثلاً ملاك واقعى چيست، نمى‏تواند درك كند؛ يعنى مى‏داند آن حكم، فلسفه‏اى دارد، ولى نمى‏داند آن فلسفه چيست و چون شرع دستور داده، آن را تعبداً انجام مي دهد.
هر حكمى از احکام الهی حكمتى دارد. اگرچه ممكن است بر اثر كمى اطلاع و عدم احاطه بر تمام مسائل، ما نتوانيم حکمت آن را كشف كنيم، ولى تعبداً آن را مي پذيريم.
مسئله نماز و روزه زن حائض نيز از احکام تعبدي الهي است؛ ولي در عين حال، ممکن است که حکمت قضا کردن روزه ماه رمضان و عدم قضای نماز هاي يوميه براي زن حائض، آن باشد که: زن در هر ماه، چند روز حيض مي شود و نماز هم در هر شب و روز بايد انجام شود. اگر زن حائض هر ماه نمازهاي روزهاي عادت را قضا کند، گرفتار سختي و مشقت مي گردد. به اين جهت، شارع مقدس براي سهولت امر خانم ها، قضاي نمازهايي را که در ايام عادت ترک مي شود، از آن ها برداشته است. اما روزه در هر سال، يک مرتبه واجب است و در طول سال، گرفتن قضاي چند روز روزه کار سختی نیست و براي خانم ها ايجاد مشقت نمي کند. از این رو، قضاي روزه را واجب نموده است. (2)
همان طور که اشاره شد، ممکن است حکمت هاي دیگری در کار باشد که ما از درک آن عاجز هستيم.

پی نوشت ها:
1. مرتضى مطهرى، مجموعه آثار، ج 20، ص 52.
2. آیت الله مکارم، تفسير نمونه، ج ‏1، ص 707.