نماز در حالت تکتف

$$پرسشگر گرامی باسلام و تشکر از ارتباط با این مرکز.
اهل سنت در همه عالم، پیرو چهار مذهب فقهی هستند که هیچ یک از این چهار مذهب دست بسته نماز خواندن (تکتف ) را از واجبات نماز نمی دانند؛ بلکه آن را از مستحبات نماز می دانند، در عین حال این مسئله در میان آن ها به صورت یک سنت در آمده که مردم عوام آن را به عنوان امر واجب می دانند.
عبدالرحمن جزیری صاحب کتاب الفقه علی المذاهب الاربعة می نویسد:
قرار دادن دست راست بر روی دست چپ زیر ناف یا بالای آن سنت است ، ‌و این عمل به اتفاق سه تن از ائمه مذاهب چهار گانه سنت است . ( 1 )
مهم ترین دلیل بر دست بسته نماز خواندن ( تکتف ) روایت بخاری است که در آن تصریح می کند به این که ((الناس یؤمرون)). به روایت بخاری توجه فرمایید:
«فروى عن عَبْد اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ، عَنْ مَالِکٍ، عَنْ أَبِی حَازِمٍ، عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ، قَالَ کَانَ النَّاسُ یُؤْمَرُونَ أَنْ یَضَعَ الرَّجُلُ الْیَدَ الْیُمْنَى عَلَى ذِرَاعِهِ الْیُسْرَى فِی الصَّلاَةِ . قَالَ أَبُو حَازِمٍ لاَ أَعْلَمُهُ إِلاَّ یَنْمِی ذَلِکَ إِلَى النَّبِیِّ صلى الله علیه وسلم. قَالَ إِسْمَاعِیلُ یُنْمَى ذَلِکَ. وَلَمْ یَقُلْ یَنْمِی ؛ ( 2 ) از ابی حازم از سهل بن سعد که گفت : مردم امر می شوند که نمازگزار در نماز دست راست را بر ساعد دست چپ بگذارد (یعنی خلفا به مردم دستور می دادند که دست بسته نماز بخوانند. یعنی این کار دستوری از مقامات بالا بود) . ابو حازم می گوید: مطلبی درباره این روایت نمی دانم جز این که به پیامبر (ص ) نسبت داده شده است . اسماعیل می گوید : این مطلب نسبت داده شده و نمی گوید خود او به پیامبر (ص ) نسبت داده است» .
بنا بر این روایتی که اثبات کند پیامبر دست بسته نماز می خواند یا دستور داده، نداریم .
برخی بر این باورند که تکتف (دست بسته نماز خواندن) دستور خلفا و روسا بود. آنان به مردم دستور می دادند که دست بسته نماز بخوانند و هیچ دلیلی بر وجوب و حتی استحباب آن وجود ندارد.
ابن رشد قرطبی می گوید: همچنین ثابت شده است که مردم را امر می کردند به تکتف ( یعنی این کار ، دستور و بخشنامه از بالا بود. (یعنی خلفا و دست نشاندگان آنان مردم را به این کار امر می کردند). ( 3 )
نماز امری تعبدی است که از جانب خدا واجب شده است . افعال و اذکار آن نیز تعبدی است که واجب است از جانب خدا تعیین و از جانب پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم تبیین گردد . همان گونه که در حدیث نبوی آمده است :
« صلوا کما رایتمونی اصلی ؛ ( 4 ) ‌نماز بخوانید ان گونه که من می خوانم».
نووی در شرح این حدیث می گوید:
این روایت اقتضا دارد وجوب همه چیزهایی که پیامبر (ص ) انجام می دهد مگر کاری که وجوب آن به دلیل دیگری برداشته شده باشد؛ مثل بالا بردن دست برای تکبیر. (5)
با توجه به مطالبی که بیان شد، این ادعا که دست بسته نماز خواندن همراه با نوعی احترام و خشوع بیشتر برای خدا است ، باطل است؛ بلکه بدعت و افترا به پیامبر (ص ) است؛ چرا که اگر نحوه بهتر و با خشوع بیشتری برای نماز خواندن وجود داشت ، خدا ( که رحیم بر بندگان است و مصلحت بندگان خود را بهتر از هر کس دیگر می داند) به آن شیوه امر می کرد .
صرف نظر از روایات شیعه در کتب معتبر اهل سنت نیز روایات فراوانی در این باب نقل شده که نماز پیامبر (ص )با دست باز بوده است ؛ ما به ذکر یکی از معتبر ترین آن که نحوه نماز پیامبر (ص ) را با دست باز بیان می کند اشاره می کنیم :
محمد بن عمر و ابن عطا روایت کرده اند: ابوحمید ساعدی از ده نفر از اصحاب رسول خدا شنید که یکی از این ده نفر ابوقتاده است ؛ وی می گوید: من داناترین شما به نماز رسول خدا (ص ) هستم. زمانی که به نماز می ایستاد دو دست خود را بالا می برد تا موازی دو گوشش قرار می گرفت. سپس تکبیر می گفت . سپس حمد و سوره را قرائت می کرد. سپس تکبیر می گفت. سپس دو دستش را تا گوشش بالا می آورد .سپس به رکوع می رفت و دو کف دست خود را بر زانو می گذاشت. سپس آرام می گرفت. نه سرش را بالا می آورد و نه زیاد پایین می انداخت و می گفت: « سمع الله لمن حمده » سپس دو دستش را بالا می برد تا کنار گوشش قرار می گرفت. سپس می گفت : الله اکبر و سپس خود را به زمین می انداخت و دو کف دست خود را کنار خود می گذاشت. سپس سر بلند می کرد و بر پای چپ می نشست و انگشتان دو پایش را موقع سجده باز می کرد و سجده می کرد و سپس الله اکبر می گفت و بلند می شد و بر پای چپ می نشست تا همه اندامش آرام می گرفت. سپس در سجده بعد همین کار را می کرد ... همه گفتند : راست گفتی رسول خدا (ص )چنین نماز می خواند .
امام مالک در الموطا و ابو داود آن را نقل کرده اند و ترمذی درباره آن گفته است: حدیث حسن صحیح است . (6)
بخاری آن را به طور مختصر نقل کرده است. (7 )
شوکانی می گوید: صاحبان صحاح سته جز نسائی آن را نقل کرده اند و ترمذی آن را صحیح دانسته ، بخاری آن را به صورت مختصر نقل کرده است. (8)
در این روایت که قصد وی بیان کامل نماز رسول خدا (ص ) با همه جزئیات است هرگز مطلبی درباره دست بسته بودن رسول خدا نقل نشده است .
بعد از ثبوت این خبر صحیح از پیامبر روشن می گردد که عمل شیعه و مالکی ها در دست باز نماز خواندن مطابق با سنت رسول الله است .
موفق باشید.
پی نوشت ها :
1. الفقه علی المذاهب الاربعة ، ج 1 ، ص 251 ،‌کتاب الصلاة باب وضع الید الیمنی علی الیسری فی الصلاة ، و ص 285 ، دار احیاء التراث العربی ،1406 .
2. صحیح البخاری، ج 1 ، ص 181، ح 740، کتاب الأذان، ب 87، باب وَضْعِ الُْیمْنَى عَلَى الْیُسْرَى.
3. بدایة المجتهد، ج 1 ،ص 112 (المسالة السابعة اتفاق العلماء علی ان السجود علی سبعة اعضاء).
4. صحیح البخاری ،ج 1 ،ص 155 ، کتاب الاذان باب الاذان للمسافر اذا کان جماعة ....
5. المجموع ، ج 3 ، ص 290 ، محیی الدین نووی .
6. سنن ابن ماجة ، ج 1، ص 280 ، سنن أبی داود، ج 1، ص 170، کتاب الصلاه باب استفتاح الصلاه ؛ سنن الترمذی، ج 1، ص 188 ، باب ما جا فی وصف الصلاه ؛ مسند أحمد ج 5، ص 424، سنن الدارمی ، ج 1، ص 314 ،کتاب الصلاة باب صفة صلاة رسول الله ؛ السنن الکبرى ، بیهقی، ج 2، ص 72 ؛ عمدة القاری، ج 6، ص 104 ؛ صحیح ابن حبان ، ج 5 ، ص 196؛... .
7. صحیح البخاری ، ج 1، ص 201، کتاب الصلاة ، باب سنّة الجلوس فی التشهد.
8. نیل الأوطار، ج 2، ص 198، محمد بن علی شوکانی .