این که می گویند عید فطر عید بازگشت به فطرت و سرشت خویش است ، به چه معناست ؟
در اسلام به طور رسمى چهار عید وجود دارد که اعیاد قربان، غدیر، جمعه و فطر هستند. "عید قربان" جشن ایثار و فداکارى است ."عید غدیر" جشن ولایت و امامت است. "عید جمعه" بازگشت به خویشتن است که نقش اساسى در برقرارى اتحاد، یکرنگى و همدلى مسلمانان دارد و اگر "عید فطر" عید فطرت و خودسازی نباشد، عیدهاى دیگر تکمیل نخواهد شد. اگر چنین عیدى در زندگى انسان تحقق یابد همه روز، روزعید است.
عید فطر وقتى براى ما عید واقعى است که در مسیر خودسازى، پیروز شده باشیم و تحول عمیقى در ما پدیدار شده باشد. قرآن با صراحت، خداشناسى و دین را مسئلهاى فطرى می داند که در آیه 30 روم به آن اشاره می کند : "اى پیامبر! روى خود را متوجه آئین خالص پروردگار کن، این فطرتى است که خداوند انسانها را بر آن آفریده، دگرگونى در آفرینش خدا نیست."
این آیه بیان کننده آن است که دین اسلام بر اساس فطرت و سرشت انسان است و دستورهاى آن هماهنگ با ذات وجود انسان است و اگر فطرت از دستبرد جهل، خرافات، تبلیغات غلط و تربیتهاى ناسالم، محفوظ باشد، همان را مىخواهد که آئین اسلام آن را مىخواهد.
فطرت بر دو گونه است: فطرت عقل و فطرت دل. فطرت عقل یعنى استدلال روشن عقلى که انسان بعد ازرسیدن به کمال عقل با مشاهده نظام جهان و دقت در اسرار هستى، به این حقیقت می رسد که محال است این نظام معلول مبدئى فاقد عقل و شعور باشد. ولى فطرت مفهوم دیگرى نیز دارد که از آن تعبیر به "فطرت دل" مىشود که تفسیر فطرى بودن دین با این تعبیر، صحیح تر و مناسب تر است. انسان وقتى به اعماق جانش مىنگرد، نور حق را مىبیند و ندایى را با گوش دل مىشنود، ندایى که او را به سوى مبدأ علم و قدرت بىنظیر هستى دعوت مىکند. "عید فطر" به معناى بازگشت به فطرت است.
در واقع مسئله خودسازى در ماه رمضان، انسان را به مقامى مىرساند که پرده هاى جهل، هواپرستى و هرگونه موانع ضد فطرت، از سر راه فطرت برداشته مىشود و انسان مسلمان در این هنگام به فطرت ناب خود که از ذات وجودش مىجوشد، بازمی گردد.
هرگاه انسان در پرتو برکات ماه رمضان به این درجه رسید، به حقیقت مفهوم عید فطر رسیده است و آغاز ماه رمضان در واقع براى او عید است. شواهد متعددى وجود دارد که نشان دهنده فطرى بودن ایمان به حق است؛ مانند واقعیتهاى تاریخى که نشان مىدهد در میان هر ملتى در هر دورهاى اعتقاد به خداشناسى و مذهب وجود داشته است، چنانکه شواهد باستان شناسى و آثار به جا مانده از دورههاى قبل از تاریخ بیان کننده این واقعیت است.
