چرا مى گوییم قرآن معجزه است؟

باید معنا و حقیقت اعجاز و معجزه و شرایط آن ذکر شود تا ببینیم آیا این شرایط در قرآن موجود است. حقیقت اعجاز جز این نیست که مدّعى نبوت عمل خارق العاده را انجام دهد و دیگران را براى همانند آن دعوت کند اما آنان از آوردن مانند آن عاجز و ناتوان باشند.(1) قیود و شرایط مذکور در قرآن مجید دیده مى شود، یعنى پیامبر اسلام با معجزه قرآن ادعاى نبوت کرد و مردم را به هماوردى (تحدّى) فرا خواند تا جایى که حاضر شد کافران تنها یک سوره بیاورند و از تمام جهانیان براى ساختن سوره کمک بگیرند.(2) چهارده قرن است که این ندا در گوش جهانیان طنین انداز است، ولى کسى نتوانسته است در صحنه مبارزه گام بگذارد یا موفق شود.
اعجاز قرآن صورت‏هاى مختلفى دارد:
1- اعجاز طریقى: یعنى قرآن که حاوى هدف بلند و سخنان حکیمانه است، از طرف شخصى که امى بود و خواندن و نوشتن را نمى دانست، آورده شد.
بر این اساس قران مجید روى کلمه امّى در مورد پیامبر(ص) مکرّر تکیه کرده و مى فرماید: "پیش از این کتابى نمى خواندى و چیزى با دست خود نمى نوشتى تا مایه تردید و شک گمراهان گردد".(3)
2- اعجاز لفظى: شیوه سخن گفتن قرآن طورى است که با آن چه بشر تا کنون شنیده و گفته، تفاوت زیاد دارد و زیبایى ظاهر و شیرینى بیان آن را هیچ کلامى ندارد، که علماى ادب از آن به فصاحت و بلاغت تعبیر مى کنند.
قرآن نه شعر است و نه نثر، بلکه داراى سبک خاصى است که نظیر آن یافت نمى شود. از این رو "ولید بن مغیره" در مورد قرآن گفت: "از محمد سخنى شنیدم که نه شباهت به گفتار انسان‏ها دارد و نه پریان، گفتار او شیرینى خاصى دارد" اما او براى خنثى کردن تأثیر قرآن گفت: بگویید پیامبر ساحر است.(4)
آیات 24 و 25 سوره مدثر ناظر به این جریان است آهنگ مخصوص قرآن، ملال آور نبوده، بر اثر تکرار خواندن، صراحت و قاطعیت، متانت و عفّت بیان همه نشان دهنده زیبایى و هنر قرآن مجید است.
یک آیه از قرآن، ابن مقفع، ادیب معروف را به زانو در آورد و آن آیه "یا ارض ابلعى ماءک..."(5) مى باشد، زیرا در عین اختصار ماجراى طوفان نوح را با تعبیرات کوتاه و بسیار پر معنى شرح مى دهد. به گفته بعضى از محقّقان 23 نکته از صنایع ادبى در آن جمع است.(6)
یکى از صاحب نظران مى گوید: یک حرف از قرآن در جایگاهش معجزه است، زیرا آن حرف، کلمه‏اى را که در آن واقع شده نگاه مى دارد و آن کلمه آیه را و آن آیه آیات بسیار را و همین راز اعجاز جاودانى قرآن است.(7)
3- اعجاز معنایى: قرآن از نظر محتوا و بیان معارف الهى معجزه است، چون به شکل بسیار زیبایى مسائل مربوط به خدا و ماوراء الطبیعه را مطرح کرده و خداوند را به زیباترین وجه توصیف کرده است.
آیاتى از قرآن منطبق بر قواعد علمى امروز است مانند جاذبه عمومى، آفرینش جهان، حرکت زمین، حرکت منظومه شمسى، زندگى در کرات دیگر، زوجیت گیاهان، زوجیت عمومى، علل نزول باران و غیره.(8)
در این زمینه هزاران کتاب و مقاله توسط دانشمندان در رشته‏هاى مختلف علوم به نگارش در آمده و همه از عظمت قرآن و تطبیق آیات با جدیدترین رهیافت‏هاى دانش بشرى سخن گفته‏اند:
موریس بوکاى در کتاب "مقایسه‏اى میان تورات انجیل و قرآن و علم" پس از تطبیق آیات قرآن با دستاوردهاى علمى مى گوید: "چگونه مى توان از تطبیق قرآن با جدیدترین فرآورده‏هاى علمى بشر در شگفت فرو نرفت و آن را اعجاز به حساب نیاورد؟!"
جالب آن که در مفاد آیاد قرآن کوچک‏ترین اختلافى وجود ندارد و این یکى دیگر از نشانه‏هاى اعجاز قرآن در بخش اعجاز معنایى است. قرآن مجید به این حقیقت اشاره کرده: "آیا درباره قرآن نمى اندیشند که اگر از سوى غیر خدا بود، اختلافات فراوانى در آن مى یافتید".(9)
4- اعجاز در پیشگویى‏هاى تاریخى مانند غلبه روم بر ایران‏
5- اعجاز در بیان رخدادهاى تاریخى پیشین.
6- جامع بودن دانش‏هاى مختلف. قرآن نه کتاب حقوقى است، نه اخلاقى، نه کلامى و اعتقادى، نه تاریخى، نه علوم بلاغى و لغت و نه رشته خاص علمى و... اما در عین حال، همه این دانش‏ها را در خود جمع کرده است.
براى مطالعه بیشتر به کتاب‏هاى ذیل مراجعه کنید:
کتاب تفسیر نوین، محمد تقى شریعتى.
قرآن و آخرین پیامبر، ناصر مکارم شیرازى.
برهان رسالت، جعفر سبحانى.
وحى و نبوت، شهید مطهرى.
تفسیر المیزان، ج اعلامیه طباطبایى.
-------------------------------------------------------------------------------------------
پى نوشت‏ها:
1. جعفر سبحانى، الهیات و معارف اسلامى، ص 262.
2. بقره (2) آیه 23.
3. عنکبوت (29) آیه 48.
4. مجمع البیان، ج 9، ص 387.
5. هود (11) آیه 44.
6. مکارم شیرازى، پیام قرآن، ج 8، ص 122.
7. محمد تقى شریعتى، تفسیر نوین، قسمت مقدمه، ص 52.
8. مکارم شیرازى، پیام قرآن، ج 8، ص 190 - 180.
9. نساء (4) آیه 82.