نگهداری مجسمه در منزل

با سلام و تشکر به خاطر ارتباطتان با اين مرکز !
بنا به فتوای آیت الله خامنه ای ساختن مجسمه و نگهداری آن در خانه در صورتی که وجهه عقلایی داشته باشد اشکالی ندارد. (1) البته فتواي فقها در اين مسئله كم و بيش مختلف است
آنچه شما شنیده اید که (وجود مجسمه انسان یا هر جانداری در منزل باعث عدم حضور ملائکه می شود ) به مدرکی دست نیافتیم. اما صاحب کتاب وسايل الشيعه ج‏17، ص: 298 بابي به عنوان :
( بَابُ تَحْرِيمِ عَمَلِ الصُّوَرِ الْمُجَسَّمَةِ وَ التَّمَاثِيلِ ذَوَاتِ الْأَرْوَاحِ خَاصَّةً وَ اللَّعِبِ بِهَا وَ جَوَازِ افْتِرَاشِهَا)
نيز علامه مجلسي در بحار الأنوار، ج‏76، ص: 287 به همين عنوان آورده و رواياتي در ذيل آن ذکر کرده از جمله آورده اند :
امام صادق(ع) از پدران گرامي اش نقل فرموده كه: «نهي رسول الله(ص) عن التصاوير و قال: من صوّر صورةً كلفّه الله تعالي يوم القيامة أن ينفخ فيها و ليس بنافخ؛ پيامبر(ص) از تصاوير نهي كرد و فرمود: هر كس صورتي را ايجاد كند، خداوند در روز قيامت به او دستور مي دهد كه روح در آن بدمد، ولي او نمي‌تواند».(2)
باز از امام صادق(ع) نقل شده كه: «هر كس صورتي را ايجاد كند، به او دستور مي دهند كه روح در آن بدمد، ولي نمي تواند، در نتيجه عذاب مي شود».(3)
علي بن جعفر از برادرش امام موسي بن جعفر(ع) درباره تمثال پرسيد كه آيا مي‌توان با آن بازي كرد، حضرت فرمود: نه.(4)
فقها از اين روايات به قرينه اين كه به او دستور داده مي شود در آن بدمد و آن را زنده گرداند، استفاده كرده اند:
1ـ بايد تمثال جسم و مجسّمه باشد،‌نه نقش و نقاشي.
2ـ بايد تمثال (مجسمه) از انسان يا حيوان (ذي روح) باشد.
بنابراين مجسمه درخت يا اجسامي كه روح در آن ها نيست،‌اشكالي ندارد.
3ـ بايد مجسمه انسان يا حيوان، كامل باشد. بنابراين اگر مجسمه كامل نباشد، مثلاً مجسمه انساني را به طور ناقص درست كنند و بسازند، اشكالي ندارد.
4ـ در اين روايات بحث از ايجاد كردن و تصوير كردن شده، بنابراين مقصود ساختن مجسمه است، نه خريد و فروش يا نگهداري آن.
از اين رو فقها با در نظر گرفتن مطالبي كه از روايات استفاده شد، فتوا به حرمت ساخت مجسمه داده اند.
تا اين جا مبنا و مدرك فتواي فقها را ذكر كرديم. البته دليلي به نام اجماع را نيز در اين مسئله ذكر كرده اند.(5)
اما چرا پيامبر از تصوير صُوَر و تماثيل نهي فرمود؟ چه اشكالي داشته و چه فسادي بر آن مترتب مي شده است؟
جواب قطعي روشن نيست، ولي دو احتمال قابل تصور و تعقل است:
1ـ ساخت مجسمة انسان و حيوان تداعي بت و بت پرستي مي كرده، مخصوصاً در آن زمان كه تازه از شرك و بت پرستي خلاص شده بودند. اگر مسلمانان دست به ساختن مجسمه انسان و حيوان مي زدند، دوباره شائبة بت پرستي در اذهان زنده مي‌شد. از اين رو پيامبر به شدت از آن نهي كرد. پيامبر(ص) به علي(ع) فرمود: «لا تدع صورةً إلاّ محوتها؛ هر صورتي را كه يافتي، آن را محو و نابود كن».(6)
2ـ اصولاً اسلام با آنچه كه براي انسان و كمال او مفيد نيست و احياناً‌انسان را به راهي غير عبوديت مي كشاند و او را به دنيا مشغول مي نمايد و از خدا غافل مي سازد، مخالف است. از اين رو برخي از بازي ها، موسيقي،‌شطرنج، مجسمه،‌ساختن و تزيين قبر،‌نقش و نگار در مساجد و حتي در خانه ها در اسلام مذمت شده يا مكروه دانسته شده است.
اما مقام معظم رهبری در درس خارج فقهی خود بعد از بحث کامل و بررسی روایات مذکور استفاده کرده اند که اگر ساختن مجسمه وجهه عقلایی داشته باشد اشکالی ندارد . (7)
پي نوشت:
1 . رسالة اجوبه الاستفتائات،‌س 1226.
2. وسائل الشيعه، ج 12، ص 220، باب 94 از ابواب مايكتسب به.
3. همان.
4. همان.
5. محمد حسن نجفي،‌جواهر الكلام، ج 22،‌ص 41.
6. جواهر الكلام، ج 22، ‌ص 43.
7 . سوال از دفتر رهبری .